Σύμφωνα με τον John Frawley, οι πλανητικές εξάρσεις αποτελούν ένα μέρος από τις Οδηγίες για το Πώς-ο-άνθρωπος-γίνεται-Άνθρωπος. Οι οδηγίες αυτές περιέχονται στα σπουδαία λογοτεχνικά κείμενα και είναι το απόσταγμα της εμπειρίας αιώνων. Το Βιβλίο των Εξάρσεων, όπως ονομάζει ο συγγραφέας τις οδηγίες που οδηγούν σε μια ορθή πορεία στη ζωή, αναλύεται στο άρθρο του με τίτλο «You’ll be a man my son». Ο τίτλος αυτός αναφέρεται στο γνωστό ποίημα του Κίπλινγκ «Αν». Το πρωτότυπο άρθρο, που μεταφράζεται στα ελληνικά με την άδεια του συγγραφέα, θα βρείτε εδώ: The Astrologer’s Apprentice, τεύχος 7, σελ. 34.
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι οι δίδυμοι λογοτεχνικοί πυλώνες του αρχαίου κόσμου, κάτι πολύ περισσότερο από ποίηση. Στην πραγματικότητα είναι οδηγίες για τη ζωή. Η Οδύσσεια είναι η αναζήτηση του ανθρώπου για τον εαυτό του (περιεχόμενο σχετικό με τον 1ο οίκο στην αστρολογία) και η Ιλιάδα είναι οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει κάποιος για να γίνει άνθρωπος μέσα στον κόσμο (συμβολικά χρησιμοποιείται εδώ ο πόλεμος. Και το περιεχόμενο είναι σχετικό με τον 7ο οίκο στην αστρολογία).
Ο Βιργίλιος, με την τόλμη της ιδιοφυΐας του, συνδύασε τα δύο αυτά έπη στην Αινειάδα1. Αν και η Αινειάδα φαίνεται, επιφανειακά, ότι αναφέρεται στα ίδια θέματα με τα ομηρικά έπη, πηγαίνει τη δράση ένα επίπεδο παρακάτω.
Ο Αινείας είναι και άνθρωπος και πολεμιστής, γιατί έχει κατανοήσει τα ομηρικά μαθήματα. Το καθήκον του είναι να ιδρύσει πόλεις (4ος οίκος) και μετά να εγκαταστήσει μια αυτοκρατορία που θα κυριαρχήσει στον κόσμο (10ος οίκος). Απέχοντας πολύ από την σημερινή εικόνα του ποιητή, ως θηλυπρεπούς νέου βασανισμένου από τον έρωτα, ο ποιητής στην αρχαιότητα -και στην πραγματικότητα όσο διήρκεσε ο πολιτισμός- αναφερόταν στο πώς πρέπει να ζει κανείς τη ζωή του και το ποιητικό του έργο αναγνωριζόταν ως εξαγγελία μιας τέτοιας ζωής. Δεν είναι σύμπτωση που κάθε άνθηση της τέχνης συνοδευόταν από μια εσωτερική διδασκαλία, ούτε ότι κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ο Βιργίλιος θεωρούνταν στην Ευρώπη όχι ως ποιητής, αλλά ως μάγος και εκτελεστής θαυμάτων. Η αντίληψη που υπήρχε για τον ποιητή είναι επίσης φανερή στον τρόπο που ο Πλάτωνας αδιάκοπα παραθέτει τα λόγια του Ομήρου σαν να είναι η απόλυτη αυθεντία για το νόημα της ζωής.
Η σχέση των μεγάλων ποιημάτων της κουλτούρας μας με το ωροσκόπιο είναι αποκαλυπτικός για τα νοήματα που κρύβουν οι πλανητικές εξάρσεις. Οι εξάρσεις είναι ένα ‘βιβλίο’, στο οποίο μπορούμε να διαβάσουμε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος και συγχρόνως αποτελούν το αστρολογικό ισοδύναμο του ποιήματος του Κίπλινγκ Αν2.
Η έξαρση δίνει ποιότητα με έναν ξεχωριστό τρόπο. Ένας πλανήτης στην έξαρσή του μοιάζει με τον επισκέπτη στο σπίτι μας που του φερόμαστε σαν να αξίζει τη μεγαλύτερη τιμή, προσφέροντάς του ό,τι καλύτερο έχουμε. Τον βλέπουμε στην καλύτερη δυνατή του κατάσταση, τον βλέπουμε, όπως θα έπρεπε να είναι. Ένας πλανήτης που βρίσκεται στην έξαρση ενός άλλου, κυριολεκτικά εξυψώνει ό,τι αυτός ο άλλος αντιπροσωπεύει.
Είναι κάτι που συναντάμε συχνά στην ωριαία αστρολογία, σε ερωτήσεις σχέσεων, όπου το πρώτο πρόσωπο φαίνεται να έχει μια μη ρεαλιστική ‘ρόδινη’ αντίληψη για το δεύτερο πρόσωπο –όταν ο πλανήτης του πρώτου βρίσκεται στην έξαρση του πλανήτη του δεύτερου. Όταν είμαστε ερωτευμένοι το αντικείμενο του πόθου μας παίρνει διαστάσεις θεϊκές. Αυτό βέβαια, όπως και η έξαρση στους πλανήτες, δεν είναι κάτι που διαρκεί για πάντα.
Η έξαρση μοιάζει αφύσικη, γιατί τα πρόσωπα ή τα πράγματα εξυψώνονται πέραν της πραγματικότητας. Η έξαρση μπορεί να δείχνει την υπερβολική εκτίμηση για τις ικανότητες κάποιου ή ακόμη και μια υπερφίαλη αυτοεκτίμηση.
Σε ωριαία ερώτηση για αγώνισμα ή και μάχη, ο πλανήτης σε έξαρση θεωρείται δυνατότερος από τον πλανήτη που βρίσκεται στο ζώδιο που κυβερνά – η έξαρση εμπεριέχει την έννοια της υπερβολής. Όπως η γάτα όταν μαλώνει και φουντώνει για να δώσει την εντύπωση ότι είναι δυνατότερη. Δεν γίνεται βέβαια με αυτόν τον τρόπο δυνατότερη, απλώς φαίνεται ότι είναι.
Το κλειδί για την κατανόηση της έξαρσης είναι η αντίληψη του τι ‘θα έπρεπε ιδανικά να είναι’. Εάν κάποιος είναι επισκέπτης στο σπίτι μας, του φερόμαστε σαν να αξίζει τη μεγαλύτερη τιμή. Του δίνουμε το καλύτερο – μέχρι τουλάχιστον να ανακαλύψουμε ότι δεν τήρησε τους κανόνες της φιλοξενίας, ψάχνοντας τα συρτάρια μας ή κλοτσώντας τη γάτα. Γνωρίζουμε ότι παραμένει ο γνωστός Γιάννης, αυτός που τον έχουμε δει πιωμένο και στα μαύρα του χάλια μόλις χτες, αλλά παρόλα αυτά, του φερόμαστε σαν να αξίζει το καλύτερο. Του φερόμαστε σαν να είναι αυτό που θα έπρεπε να είναι. Όμοια και στις ερωτήσεις σχέσεων. Εάν έχω σε έξαρση τη Φιφή, την βλέπω σαν την τέλεια γυναίκα, όπως θα έπρεπε να είναι, για όσο διάστημα μπορεί να συμβαίνει αυτό. Φέρνουμε στο μυαλό μας το ρητό ‘μια κυρία είναι μια γυναίκα που κάνει τους άντρες να συμπεριφέρονται σαν κύριοι και ένας κύριος είναι ένας άντρας που φέρεται σε όλες τις γυναίκες σαν να είναι κυρίες’. Αυτή είναι η περίπτωση της αμοιβαίας υποδοχής ως προς την έξαρση.
Το αντίθετο βλέπουμε στην περίπτωση της ξεκάθαρης άποψης του Άμλετ ότι θα έπρεπε όλοι να μας συμπεριφέρονται ανάλογα με το τι αξίζουμε, πράγμα που θα σήμαινε ότι κανείς δεν θα απέφευγε το μαστίγωμα. Είναι η άποψη του ανθρώπου πριν την Πτώση, του ανθρώπου χωρίς ελαττώματα, χωρίς την αμαρτία. Κάτι που εξηγείται πλήρως στην παράδοση.
Όταν δημιουργήθηκε το σύμπαν, πριν την Πτώση του Αδάμ, οι πλανήτες στέκονταν για πάντα στις ίδιες θέσεις σε σχέση με τα άστρα. Σύμφωνα με την παράδοση, οι πλανήτες τότε βρίσκονταν, όχι στα ζώδια που κυβερνούν, αλλά στα ζώδια της έξαρσής τους. Όσο ο άνθρωπος (και μαζί του όλη η Δημιουργία) συμπεριφέρονταν όπως έπρεπε, οι πλανήτες έμεναν σταθεροί στις θέσεις τους. Με την Πτώση του ανθρώπου, οι πλανήτες άρχισαν να κινούνται, κι ο άνθρωπος από τότε δεν κατάφερε να συμπεριφέρεται ως ώφειλε. Έτσι αυτό που σηματοδοτούν οι εξάρσεις είναι το κλειδί για το πώς ήμαστε πριν την Πτώση, το κλειδί για το πώς θα έπρεπε να είμαστε τώρα.
Αν θεωρήσουμε τα ζώδια ως τους φυσικούς σημειοδότες των οίκων, έχουμε τον Κριό πρώτο στη σειρά, με τελευταίο, στη δωδέκατη θέση, το ζώδιο των Ιχθύων. Έτσι βρίσκουμε τον Ήλιο στην έξαρσή του στον 1ο οίκο, όπου γεννιέται ο αληθινός εαυτός ή αλλιώς -ανάλογα με το επίπεδο θεώρησης- το θείο φωτίζει τον άνθρωπο. Ο ηλιακός ήρωας, που εν δυνάμει βρίσκεται μέσα μας, είναι εδώ.
Στο αντίθετο σημείο του ωροσκοπίου στον 7ο οίκο, βρίσκουμε τον Κρόνο σε έξαρση στον Ζυγό. Φαίνεται αρχικά παράξενο ότι ο Κρόνος είναι σε έξαρση στον οίκο των σχέσεων, με τους μαθητές να αναρωτιούνται τι κάνει η μικρή, γλυκιά Αφροδίτη (που είναι στο σπίτι της εδώ) με τον ασκητικό Κρόνο. Αλλά στο βιβλίο μας «Τι Σημαίνει να Είσαι Άνθρωπος», το κλειδί για τις σχέσεις μας με τον κόσμο, που με ευρεία έννοια είναι ο 7ος οίκος, είναι ο Κρόνος, δηλαδή η ευπρέπεια, το να κάνει κανείς εκείνο που πρέπει να κάνει, με την απαραίτητη διάκριση – αυτήν την ξεχασμένη αρετή που είναι η πύλη για την πνευματική ζωή.
Γιατί όπως ο 1ος οίκος είναι η είσοδος στο ωροσκόπιο, ο 7ος είναι η έξοδος από αυτό, το πέρασμά μας σε κάτι-περισσότερο-από-τον-εαυτό-μας.
Για τον 7ο οίκο, όπως κι αν τον εννοούμε, είτε σαν στενή συνεργασία είτε σαν συνδιαλλαγή οποιουδήποτε είδους, ακόμη και με τους φανερούς εχθρούς μας – η ισορροπία (Ζυγός) ανάμεσα στην Αφροδίτη (συνδιαλλαγή, συμβιβασμός) και τον Κρόνο σε έξαρση (για τη συμπεριφορά, όπως θα έπρεπε να είναι) είναι σημαντική. Το έπος του 7ου οίκου, η Ιλιάδα, είναι ακριβώς αυτό: μια μελέτη για το τι είναι και τι δεν είναι ορθό.
Ο φυσικός σημειοδότης του 4ου οίκου είναι το ζώδιο του Καρκίνου. Στον Καρκίνο βρίσκεται σε έξαρση ο Δίας. Εδώ βλέπουμε τον ευσεβή Αινεία –η ευσέβεια είναι η πιο χαρακτηριστική ιδιότητα του Δία- να ιδρύει πόλεις, μια δραστηριότητα που χαρακτηρίζει τον 4ο οίκο. Το πιο σημαντικό πράγμα για την ίδρυση μιας πόλης είναι η δημιουργία νέων νόμων, το να είναι κανείς ο πατέρας για τους ανθρώπους του. Ο πατέρας (που παραδοσιακά αντιστοιχεί στον 4ο οίκο) οδηγεί τα παιδιά του με σοφία. Και κάτι μάλλον ξεχασμένο σήμερα, όπου όλοι είμαστε τίποτε σε σχέση με τον νόμο: στον παραδοσιακό πολιτισμό ο άντρας οποιουδήποτε επιπέδου βάζει τους κανόνες, καθοδηγεί, είναι ο ιερέας στον κόσμο του, είτε αυτός είναι έθνος είτε φυλή είτε οικογένεια. Μέρος του πραγματικού ανδρισμού, σύμφωνα με τις οδηγίες που αναφέραμε, πραγματοποιείται, όταν κάποιος καθοδηγεί με σοφία το ποίμνιό του, με σεβασμό στους θεούς του. Ως εκ τούτου και η έξαρση του Δία στον Καρκίνο.
Στον 10ο οίκο, ο Άρης βρίσκεται σε έξαρση στον Αιγόκερω. Ακριβώς όπως στον άξονα Ανερχόμενου/Κατερχόμενου, ο άνθρωπος γίνεται πρώτα άνθρωπος και μετά πηγαίνει να δώσει τη μάχη του στον κόσμο, στον άξονα του 4ου-10ου, πρώτα κάποιος φτιάχνει την «πόλη του» και μετά την οδηγεί στον κόσμο. Έτσι, ο 10ος είναι όσα πράττει ο 4ος, όταν δραστηριοποιείται. Το Βιβλίο των Εξάρσεων επεκτείνει και κορυφώνει τα νοήματα των δύο αρχικών πυλώνων στους οποίους αναφερθήκαμε παραπάνω.
Στον 7ο λοιπόν, έχουμε την Αφροδίτη με τον Κρόνο να δείχνουν το πρόβλημα των προσωπικών σχέσεων: το πώς να αγαπάμε με ευπρέπεια ή διάκριση. Στον 10ο βρίσκουμε τον Άρη με τον Κρόνο: πώς να είμαστε επιθετικοί (δυναμικοί) με διάκριση. Αν η βάση του ωροσκοπίου είναι δυνατή -δηλαδή η πόλη έχει θεμελιωθεί πάνω σε δίκαιους νόμους- είναι ευκολότερο να εγκαθιδρυθεί μια αληθινή ‘αυτοκρατορία’ που θα διαρκέσει. Σε ατομικό επίπεδο, o Κρόνος που μετριάζει τον Άρη, δίνει τη δυνατότητα για κυριαρχία ή υπεροχή, όποιος κι αν είναι ο τομέας δράσης, οσοδήποτε μικρός, όπου το άτομο τυχαίνει να βρίσκεται, είτε κυβερνά κανείς μια αυτοκρατορία ή απλά βγάζει το ψωμί του.
Το συμπλήρωμα του Άρη στον 10ο είναι ο Ερμής σε έξαρση στον 6ο. Σε οποιαδήποτε κλίμακα ο 6ος δείχνει την καθημερινή προσπάθεια για τη συντήρηση του 10ου. Ο 10ος θα επεκτείνει τα όρια της ‘αυτοκρατορίας’, όλο και πιο πολύ. Ο 6ος θα ασχοληθεί με τις εκνευριστικές αγγαρείες. Ο 10ος είναι το αφεντικό της όποιας δουλειάς, ο 6ος θα ασχοληθεί με την εκνευρισμένη πελάτισσα που αγόρασε το μπλε, ενώ στην πραγματικότητα ήθελε το πράσινο. Το Βιβλίο των Εξάρσεων προτείνει ότι η λελογισμένη επιθετικότητα είναι ο τρόπος να κυριαρχήσει κανείς στον 10ο, η ικανότητα του Ερμή για λογική, επιδεξιότητα, καπατσοσύνη είναι ο πιο κατάλληλος τρόπος για να αποφύγει κανείς τις «πετριές και σαϊτιές μιας άθλιας τύχης», όλα τα τρομερά πράγματα που μας συμβαίνουν στη ζωή (6ος οίκος), ακόμη κι όταν δεν τα προκαλούμε εμείς. Ο Οδυσσέας στην Ιλιάδα είναι παράδειγμα προς μίμηση εδώ.
Η Σελήνη σε έξαρση στον Ταύρο, τον φυσικό σημειοδότη του 2ου οίκου, είναι το μάθημα στο θέμα των υλικών αγαθών και της περιουσίας εν γένει. Οι διακυμάνσεις εδώ, όπως και οι διακυμάνσεις της Σελήνης, είναι κάτι φυσικό και σαν τέτοιο το αποδεχόμαστε…
Τέλος, έχουμε την Αφροδίτη σε έξαρση στους Ιχθείς3, στον φυσικό σημειοδότη του 12ου οίκου… Τα ζητήματα της Αφροδίτης είναι συνήθως μπερδεψοδουλειές, γι’ αυτό είναι καλύτερα να τα κάνουμε στην άκρη. Παρόλα αυτά ακόμη κι αν τα κλειδώσουμε στον 12ο, ακόμη και τότε, μπορούν να μας δελεάσουν ώστε να οδηγηθούμε στην αυτοκαταστροφή… H Αφροδίτη μπορεί να έχει και αυτή την έξαρσή της, αλλά όπως μας δείχνει η αναγκαιότητα του Κρόνου που έχει την έξαρσή του στον Ζυγό, θα πρέπει να τη χειριζόμαστε με μεγάλη προσοχή.
Η Αφροδίτη είναι το κύριο εμπόδιο στην καλή, ουσιαστική χρήση του χρόνου, αλλά αν ακολουθήσουμε την αρχαία σοφία που κρύβουν οι εξάρσεις των πλανητών, θα μπορέσουμε να εκπληρώσουμε το πεπρωμένο μας σαν Άνθρωποι, στα περιθώρια χρόνου που έχουμε στη διάθεσή μας.
Σημειώσεις του μεταφραστή:
1. Η Αινειάδα είναι ένα επικό ποίημα γραμμένο από τον Ρωμαίο ποιητή Βιργίλιο στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. Το έργο εξιστορεί τις μυθικές περιπέτειες του Αινεία, ενός Τρωαδίτη που ταξίδεψε με τους λιγοστούς συντρόφους του στην Ιταλία, μετά την άλωση της Τροίας, και εκεί έγινε ο πρόγονος των Ρωμαίων. Το έπος χωρίζεται σε 12 βιβλία. Τα πρώτα 6 βιβλία αφηγούνται τις περιπλανήσεις του Αινεία από την Τροία μέχρι την άφιξή του στην Ιταλία, ενώ το δεύτερο μισό του έργου εξιστορεί τον πόλεμο μεταξύ των Τρώων και των Λατίνων. Ο κεντρικός ήρωας, Αινείας, ήταν ήδη γνωστός στην ελληνορωμαϊκή μυθολογία ως πρόσωπο της Ιλιάδας. Ο Βιργίλιος συγκέντρωσε διάσπαρτες ιστορίες και θρύλους για τις περιπέτειές του, την ομιχλώδη σύνδεσή του με τους ιδρυτές της Ρώμης, τον εξόπλισε με ευσέβεια και δημιούργησε έτσι ένα εθνικό έπος για την κοσμοκράτειρα Ρώμη. Το έπος αυτό, που έχει χαρακτηρισθεί ως το σημαντικότερο που γράφτηκε ποτέ στη λατινική γλώσσα, συνδέει τη Ρώμη με την Τροία και τους θρύλους της, ενώ ταυτόχρονα δοξάζει τις «παραδοσιακές» ρωμαϊκές αρετές.
2. Rudyard Kipling – If
Αν να κρατάς καλά μπορείς το λογικό σου, όταν τριγύρω σου όλοι
τα ‘χουν χαμένα και σ’ εσέ της ταραχής τους ρίχνουν την αιτία.
Αν να εμπιστεύεσαι μπορείς τον ίδιο τον εαυτό σου, όταν ο κόσμος
δε σε πιστεύει κι αν μπορείς να του σχωρνάς αυτή τη δυσπιστία.
Να περιμένεις αν μπορείς, δίχως να χάνεις την υπομονή σου,
κι αν άλλοι σε συκοφαντούν να μην καταδεχτείς ποτέ το ψέμα,
κι αν σε μισούν, εσύ ποτέ σε μίσος ταπεινό να μην ξεπέσεις,
χωρίς να κάνεις τον καλό ή τον πολύ σοφό στα λόγια.
Αν να ονειρεύεσαι μπορείς και να μην είσαι δούλος των ονείρων,
αν να στοχάζεσαι μπορείς δίχως να γίνει ο στοχασμός σκοπός σου,
αν ν’ αντικρίζεις σού βαστά το θρίαμβο και τη συμφορά παρόμοια,
κι όμοια να φέρνεσαι σ’ αυτούς τους δυο τυραννικούς απατεώνες,
αν σου βαστά η ψυχή ν’ ακούς όποιαν αλήθεια εσύ είχες ειπωμένη,
παραλλαγμένη απ’ τους κακούς, για να ‘ναι για τους άμυαλους παγίδα
ή συντριμμένα να θωρείς όσα σου ‘χουν ρουφήξει τη ζωή σου
και πάλι να ξαναρχινάς να χτίζεις μ’ εργαλεία που είν’ φθαρμένα.
Αν όσα απόχτησες μπορείς, σ’ ένα σωρό μαζί να τα μαζέψεις,
και δίχως φόβο, μονομιάς, κορόνα ή γράμματα, όλα να τα παίξεις
και να τα χάσεις κι απαρχής ατράνταχτος να ξεκινήσεις πάλι,
και να μη βγάλεις και μιλιά γι’ αυτό τον ξαφνικό χαμό σου.
Αν νεύρα και καρδιά μπορείς και σπλάγχνα και μυαλό, όλα να τα σφίξεις
να σε δουλέψουν ξαναρχής, κι ας είναι από πολύν καιρό σωσμένα
και να κρατιέσαι πάντα ορθός, όταν δεν σου ‘χει τίποτε απομείνει
παρά μονάχα η θέληση, κράζοντας σε όλα αυτά «βαστάτε».
Αν με τα πλήθη να μιλάς μπορείς και να κρατάς την αρετή σου,
με βασιλιάδες να γυρνάς, δίχως απ’ τους μικρούς να ξεμακρύνεις.
Αν μήτε φίλοι, μήτ’ εχθροί μπορούνε πια ποτέ να σε πειράξουν,
όλο τον κόσμο αν αγαπάς, μα και ποτέ, παρά πολύ κανένα.
Αν του θυμού σου τις στιγμές, που φαίνεται αδυσώπητη η ψυχή σου,
μπορείς ν’ αφήσεις να διαβούν, την πρώτη ξαναβρίσκοντας γαλήνη,
δική σου θα ‘ναι τότε η Γη, μ’ όλα και μ’ ό,τι πάνω της κι αν έχει
και κάτι ακόμα πιο πολύ: Άντρας αληθινός θα ‘σαι, παιδί μου.
Για το πρωτότυπο βλ. http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/rudyard_kipling_if.htm
3. Στους Ιχθείς κυβερνήτης πλανήτης είναι ο Δίας, δηλαδή η ευλογία, τα δώρα που μας δίνονται άνωθεν, αλλά σε ζώδιο του νερού που σημαίνει επιθυμία. Όπως λέει ο Frawley υπάρχει το καλό και το κακό είδος επιθυμίας. Το καλό είδος επιθυμίας είναι αυτό που οδηγεί στη σωτηρία μας. Η Αφροδίτη από την άλλη μεριά είναι η συνδιαλλαγή μας με τον κόσμο, η συγκολλητική ουσία στις σχέσεις μας με τους άλλους. Εξαρτάται από τη χρήση που θα κάνουμε στην Αφροδίτη, αν τελικά θα χρησιμοποιήσουμε ορθά τα δώρα που μας δίνονται. Αν θα μπορέσουμε να στρέψουμε την επιθυμία στην σωστή για το συμφέρον μας κατεύθυνση.