Τα ζώδια ή ουράνιοι οίκοι είναι πνευματικές οντότητες και δεν ταυτίζονται με τους αστερισμούς με τους οποίους έχουν κοινά ονόματα. Βλ και Αστερισμοί και ζώδια Οι ιδιότητες των ζωδίων-ουράνιων οίκων κατέρχονται μέσω των πλανητών και χαρακτηρίζουν τους γήινους οίκους με τους οποίους και ασχολείται η πραγματική αστρολογία. Όλα τα σύμβολα των ζωδίων σχηματίζονται από τους 3 παρακάτω χαρακτήρες:
ΚΡΙΟΣ
Η ημισέληνος της ψυχής αναποδογυρισμένη σε ένα κοινό άξονα που μπορεί να το δούμε είτε σαν βλαστάρι που ξεφυτρώνει είτε σαν εργαλείο που σκάβει ή τρυπά. Παραδοσιακά αντιπροσωπεύει τα κέρατα του Κριού. (Michael Erlewine).
Ο Κριός είναι το σύμβολο της δημιουργικής ώθησης και του πνεύματος τη στιγμή της έναρξής του. Το πρώτο ζώδιο του Ζωδιακού. Στον ινδουιστικό συμβολισμό είναι το Para brahman, δηλαδή το αδιαφοροποίητο όλον, πέρα από περιγραφή και αντίληψη. Επειδή ο Ζωδιακός είναι το σύμβολο του κύκλου της ύπαρξης, ο Κριός, το πρώτο του ζώδιο, σημαίνει την αρχική αιτία ή τον κεραυνό που αναδύεται από την Ακάσα των Ιχθύων, δηλαδή από τα «αρχέγονα νερά». Ο Κριός, επειδή σημαίνει την αρχική ώθηση μέσω της οποίας το δυνητικό γίνεται πραγματικό, σχετίζεται επίσης με την αυγή και την άνοιξη, και γενικά με την αρχή κάθε κύκλου, διαδικασίας ή δημιουργίας. Στην Αίγυπτο ο κριός ήταν το σύμβολο του θεού Άμων Ρα που απεικονίζεται με κέρατα κριού. Όσον αφορά την ανθρώπινη φυσιολογία, ο Κριός ελέγχει το κεφάλι και τον εγκέφαλο, δηλαδή τα όργανα που αποτελούν το κέντρο των φυσικών και πνευματικών λειτουργιών του ατόμου, όπως ο Para brahman είναι το κέντρο των κοσμικών δυνάμεων. (J.E. Cirlot)
ΤΑΥΡΟΣ
Ο κύκλος του πνεύματος με την ημισέληνο (ψυχή) στην κορυφή ανοιχτή και δεκτική. (Michael Erlewine).
Το δεύτερο ζώδιο του Ζωδιακού εκφράζει την εξελικτική δύναμη του Κριού – δηλαδή, την ανοιξιάτικη επιθετικότητα του κριού – σε έντονη μορφή. Υποδηλώνει επίσης την γονιμοποίηση και τη δημιουργία ως έκφραση νικηφόρα και θυσιαστική – που σχετίζεται με αυτόν τον τρόπο με την αρχέγονη θυσία. Ο μύθος του Μίθρα αποτελεί σχετικό παράδειγμα «γιατί από το σώμα του αναπτύσσονται όλα τα φυτά και τα βότανα που κοσμούν την καταπράσινη Γη, και από το σπόρο του πηγάζουν όλα τα ζωικά είδη» (Cumont, Les Mystères de Mithra). Αυτή η βασική ιδέα του ταύρου, ως η δύναμη που δίνει ζωή σε όλα τα είδη, συμβολίζεται με το ζώδιο του Ταύρου και είναι βαθιά ριζωμένη σε πάρα πολλούς μύθους.
Ταυτόχρονα, το σύμβολο του Ταύρου αντιστοιχεί στον αριθμό δύο που σχετίζεται με την αρχή της δυαδικότητας και αποτελείται από το αρσενικό (Viraj, ή Yang) και το θηλυκό (Vac, ή Yin). Υπάρχει επίσης μια μορφολογική σχέση μεταξύ του ταύρου, λόγω του κεφαλιού και των κέρατων του, και των φάσεων της Σελήνης, που αναφέρεται στην αναζωογονητική δύναμη του ταύρου, τουλάχιστον στην υποσελήνια σφαίρα. Το σύμβολο του Ταύρου κυβερνά το λαιμό και τη φωνή και κυριαρχείται από την Αφροδίτη. (J.E. Cirlot)
ΔΙΔΥΜΟΙ
Είναι προφανής η αναφορά στον αριθμό δύο – οι δίδυμοι Κάστορας και Πολυδεύκης, η δυαδικότητα, τα δύο μέρη του ανθρώπου, το αθάνατο, η ψυχή, και το θνητό, το σώμα. Μπορούμε να θεωρήσουμε το σύμβολο και ως καθρέφτη της ψυχής στο σώμα και αντίστροφα.
Ως το τρίτο ζώδιο του Ζωδιακού, οι ουράνιοι Δίδυμοι είναι όλοι οι συμβολικοί δίδυμοι. Ο μύθος των Διδύμων αναφέρεται στα δίπολα, λευκό-μαύρο, δημιουργία-καταστροφή, το ποτάμι της νεότητας και το ποτάμι του θανάτου.
Οι Δίδυμοι αναφέρονται στην χαρακτηριστική φάση της κοσμικής διαδικασίας, όπως συμβολίζεται από τον Τροχό των Μετασχηματισμών, δηλαδή στη στιγμή κατά την οποία η καθαρή δημιουργική δύναμη (Κριός και Ταύρος) διαχωρίζεται σε δύο μέρη, με τέτοιο τρόπο ώστε, η μία πλευρά της δυαδικότητας να ανέρχεται, ενώ η άλλη να κατέρχεται στον φαινομενικό κόσμο. (J.E. Cirlot)
ΚΑΡΚΙΝΟΣ
Ισχυρό σύμβολο της ύπαρξης. Ο κύκλος του πνεύματος και η ημισέληνος της ψυχής εις διπλούν και σε διασύνδεση μεταξύ τους. (Michael Erlewine)
To τέταρτο ζώδιο του Ζωδιακού κύκλου. Κατά την ορφική διδασκαλία η είσοδος στον κόσμο, το κατώφλι από το οποίο εισέρχεται η ψυχή κατά την ενσάρκωσή της. Κυβερνάται από τη Σελήνη στον συμβολικό της ρόλο ως μεσολαβητή μεταξύ του υλικού και του πνευματικού κόσμου. (J.E. Cirlot)
ΛΕΩΝ
Ο κύκλος του πνεύματος και 2 μορφές της ημισελήνου της ψυχής. Συνδυασμένα φαίνονται σαν μια μορφή που ξεδιπλώνεται ή κυλά. (Michael Erlewine)
Το πέμπτο ζώδιο του Ζωδιακού. Αντιστοιχεί στην ηλιακή ενέργεια, τη θέληση, τη φωτιά και το καθαρό, διεισδυτικό φως που περνά από τους Διδύμους στο βασίλειο του Καρκίνου. Συνδέεται με αισθήματα και συναισθήματα. (J.E. Cirlot)
ΠΑΡΘΕΝΟΣ
Το σύμβολο αποτελείται από διάφορες παραλλαγές του σταυρού της ύλης. Σαν τρίγωνο με οξεία γωνία στην κορύφωση της καμπύλης είναι μια μάλλον ασυνήθιστη απεικόνιση της ημισελήνου της ψυχής. Μπορεί ακόμα να προέρχεται από τα γράμματα ΠΑΡ (Παρθένος). (Michael Erlewine)
Το έκτο ζώδιο του Ζωδιακού. Για τους Αιγύπτιους ταυτιζόταν με την Ίσιδα. Δεδομένου ότι κυβερνάται από τον Ερμή και αντιστοιχεί στον αριθμό έξι είναι σύμβολο μιας ερμαφρόδιτης κατάστασης ή μιας κατάστασης που χαρακτηρίζεται από διπλές -θετικές και αρνητικές- δυνάμεις. Ως εκ τούτου, η Παρθένος απεικονίζεται μερικές φορές με το σύμβολο της ψυχής ή τη σφραγίδα του Σολομώντα (δύο τρίγωνα, που αντιπροσωπεύουν τη φωτιά και το νερό, τοποθετημένα το ένα επάνω στο άλλο, ώστε να τέμνονται και να σχηματίζουν το εξάκτινο αστέρι). Στη μυθολογία και στις θρησκείες, το σύμβολο συνδέεται με τη γέννηση ενός θεού ή ενός ημίθεου – η ανώτατη έκφραση της δυναμικής συνείδησης. (J.E. Cirlot)
ΖΥΓΟΣ
Ένα περίεργο σύμβολο, που προφανώς αντιπροσωπεύει τη ζυγαριά που παραδοσιακά συνδέεται με αυτό. Ενδιαφέρων είναι ο συνδυασμός του κύκλου του πνεύματος με την ημισέληνο της ψυχής που σχηματίζουν έναν σχεδόν κλειστό κύκλο. Κι αυτός τοποθετείται στη συνέχεια πάνω από 2 παράλληλες οριζόντιες γραμμές – μάλλον αντιπροσωπεύοντας τον διαχωρισμό από την ύλη, το επάνω και το κάτω. (Michael Erlewine)
Το έβδομο ζώδιο του Ζωδιακού, ο Ζυγός, συνδέεται, όπως ο σταυρός και το σπαθί, με τον αριθμό επτά και την ισορροπία, τόσο στα κοσμικά όσο και στα ψυχικά/πνευματικά επίπεδα. Αφορά την κοινωνική αλλά και την εσωτερική νομιμότητα και δικαιοσύνη. Λέγεται, επομένως, ότι η ισορροπία ή η ζυγαριά προσδιορίζει την ισορροπία μεταξύ του ηλιακού κόσμου και της πλανητικής εκδήλωσης. Δείχνει επίσης την ισορροπία μεταξύ καλού και κακού. Γιατί, όπως ο άνθρωπος, τα δύο μέρη της ζυγαριάς τείνουν -συμμετρικά τοποθετημένα-, το ένα προς τον Σκορπιό, που υποδηλώνει τον κόσμο των επιθυμιών, και το άλλο προς την Παρθένο που υποδηλώνει την έκφραση του θεϊκού. Ο άνθρωπος πρέπει, σύμφωνα με το πρότυπο αυτό, να εξισορροπεί τις εσωτερικές του τάσεις. Σύμφωνα με την παραδοσιακή αστρολογία, ο Ζυγός κυβερνά τα νεφρά (το κέντρο των επιθυμιών). (J.E. Cirlot)
Οι δύο παράλληλες οριζόντιες γραμμές του Ζυγού δείχνουν το νερό που βρίσκεται ψηλά και το νερό που βρίσκεται στην Γη. Όπως φαίνεται από τη βιβλική περιγραφή της δημιουργίας του κόσμου, η ιδέα αυτή είναι πρωταρχικής σημασίας. Μετά την αρχική εντολή για τον διαχωρισμό του φωτός από το σκότος, ακολουθεί ο διαχωρισμός των υδάτων κατά την δεύτερη ημέρα της Δημιουργίας. Η ευθεία οριζόντια γραμμή –άκαμπτη- συμβολίζει την δικαιοσύνη. Η παράλληλη, η οποία στο μέσον κάμπτεται, εμπεριέχει το σύμβολο του ουράνιου τόξου, την σφραγίδα της συμφωνίας του Θεού με τον Νώε και συμβολίζει το έλεος. Δικαιοσύνη είναι οι κανόνες ή αν θέλετε οι φυσικοί νόμοι, που βάζουν όρια και επομένως δίνουν σχήμα στον κόσμο. Επομένως η δικαιοσύνη σημαίνει νομοτέλεια και το έλεος σημαίνει την άπειρη καλοσύνη του Θεού. (John Frawley)
ΣΚΟΡΠΙΟΣ
Σε όλες τις παραλλαγές του συμβόλου του Σκορπιού προεξέχων είναι ο σταυρός της ύλης που δείχνει προς τα επάνω, με την αιχμή ενός βέλους – όπως στο σύμβολο του Άρη. Έχουμε επίσης ημισελήνους, όπως στην Παρθένο. Θυμίζει τον σκορπιό. (Michael Erlewine)
Το 8ο ζώδιο. Αντιστοιχεί στην περίοδο της ζωής του ανθρώπου που βρίσκεται κάτω από την απειλή του θανάτου. Κατά τον Μεσαίωνα, στα χριστιανικά έργα τέχνης, αποτελούσε σύμβολο προδοσίας. Στον συμβολισμό που απεικονίζεται στα μεγαλιθικά μνημεία είναι το αντίθετο της μέλισσας, της οποίας το μέλι βοηθά τον άνθρωπο. (J.E. Cirlot)
Ο Σκορπιός είναι το σταθερό νερό, δηλαδή η επιθυμία που βλασταίνει και αυξάνεται. Αλλά στη σπαρμένη σοδειά περιλαμβάνονται και τα ζιζάνια. (John Frawley)
ΤΟΞΟΤΗΣ
Εδώ έχουμε 2 είδη του σταυρού της ύλης που η διαφορά τους είναι το προς τα πού κατευθύνονται. (Michael Erlewine)
Το κοσμικό σύμβολο για τον τέλειο άνθρωπο, εκείνον που είναι ταυτόχρονα σάρκα αλλά και πνεύμα, αντάξιος της θεϊκής του καταγωγής. Με αυτόν τον τρόπο αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ Ουρανού και Γης, υπονοώντας μια έντονη κατάσταση που συμβολίζεται με το τόξο ή ακόμη και το ουράνιο τόξο. Είναι ο Κένταυρος Χείρωνας, που το πίσω μέρος του είναι άλογο, η ενστικτώδης του φύση. Αλλά συγχρόνως ο Κένταυρος Χείρωνας ως άνθρωπος, συγκεντρώνει την πνευματική (ουράνια) γνώση για να την μεταβιβάσει, πράγμα που εκφράζει το βέλος. Στο βαβυλωνιακό έπος του Γκιλγκαμές, ο Τοξότης παριστάνεται από τους σκορπιούς-ανθρώπους που είναι κατά τα δύο τρίτα θεϊκής προέλευσης. (J.E. Cirlot)
Ο Τοξότης συνδέεται με τον Προμηθέα, του οποίου το όνομα σημαίνει προνοώ, προβλέπω, γνωρίζω από πριν. Αυτό φυσικά έχει σχέση με την μεταβίβαση της γνώσης και την διδασκαλία. Ο Τοξότης όταν κατακτήσει τη γνώση γίνεται δάσκαλος. Γιατί είναι τοξοβόλος, δεν είναι επικοντιστής, δεν ταξιδεύει ο ίδιος, προωθεί την γνώση στους άλλους. (John Frawley)
ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ
Ένας περίεργος συνδυασμός της ημισελήνου και του σταυρού της ύλης μαζί με ένα ζεύγος επίσης ημισελήνων.
Το 10ο ζώδιο. Η δυική του φύση εκφράζεται αλληγορικά με τη μορφή μιας κατσίκας που έχει ουρά ψαριού. Είναι η άβυσσος ή το νερό της επιθυμίας από την μια μεριά και η κατάκτηση των πιο ψηλών κορυφών από την άλλη. Στην ινδουιστική παράδοση είναι οι δύο δυνατότητες της επιστροφής ή της εξέλιξης, η επιστροφή ή η αναχώρηση από τον τροχό της ενσάρκωσης (που παριστάνεται από τον Ζωδιακό). (J.E. Cirlot)
ΥΔΡΟΧΟΟΣ
Το σύμβολο του Υδροχόου συνήθως ερμηνεύεται σαν μια εικόνα κυμάτων επάνω στη θάλασσα. Αλλά όχι μόνον αυτό, γιατί το θαλασσινό νερό είναι αλμυρό (οι ανθρώπινες επιθυμίες) και το νερό που χύνει ο Υδροχόος είναι το γλυκό νερό (το γλυκό νερό της αγάπης, του ελέους του Θεού). Στο σταθερό ζώδιο του Υδροχόου βλέπουμε τον κύκλο του νερού που ανέρχεται και κατέρχεται. Η ακτινοβολία του Ήλιου σηκώνει ψηλά στα σύννεφα και καθαρίζει το νερό της Γης. Εκείνο πάλι πέφτει σαν βροχή και επιστρέφει στον ωκεανό του αλμυρού νερού. Όπως μας εξηγεί ο René Guénon, το σύμβολο του Υδροχόου είναι ένα αρχαίο ηλιακό σύμβολο. (John Frawley)
Το 11ο αρχετυπικό σύμβολο του ζωδιακού. Η αλληγορική του αναπαράσταση είναι ένας άνθρωπος που χύνει νερό από έναν αμφορέα. Κάποιες φορές απεικονίζεται με 2 αμφορείς. Αυτή η εκδοχή είναι σαφής απόδειξη της δυικής φύσης του συμβόλου, πράγμα που συνεχίζεται και στα άλλα δύο ζώδια του αέρα. Και στην ανατολική και στην δυτική παράδοση, το αρχέτυπο συνδέεται με τον (συμβολικό) κατακλυσμό, που συμβολίζει όχι μόνον το πραγματικό Σύμπαν, αλλά και την ολοκλήρωση ενός κύκλου, με την καταστροφή της δύναμης που συγκρατεί τα μέρη που τον αποτελούν. Όταν αυτό συμβεί, τα μέρη επιστρέφουν στην Ακάσα (= ο αιθέρας των αρχαίων Ελλήνων, ο ουρανός, η πρώτη αρχή), που συμβολίζεται από το ζώδιο των Ιχθύων. Σε αυτά τα δύο ζώδια, λαμβάνει χώρα η κοσμική πραλάγια ή νύχτα του Βράχμα. Σκοπός της είναι, σύμφωνα με την ινδουιστική παράδοση, να επιστρέψουν στην Ενότητα, όλα εκείνα τα στοιχεία, που αποσχίστηκαν από αυτήν για να υπάρξουν ως ξεχωριστές ατομικές οντότητες. Με αυτόν τον τρόπο, κάθε τέλος φέρει τον σπόρο μιας νέας αρχής (ουροβόρος).
Οι Αιγύπτιοι ταύτιζαν τον Υδροχόο με τον θεό Χαπί, την προσωποποίηση του Νείλου, του οποίου οι ετήσιες πλημμύρες ήταν η πηγή της αγροτικής, οικονομικής και πνευματικής ζωής της χώρας. Κατά συνέπεια, ο Υδροχόος συμβολίζει τη διάλυση και την αποσύνθεση των μορφών, που υπάρχουν σε οποιαδήποτε διαδικασία, κύκλο ή περίοδο, την χαλάρωση των δεσμών, την επικείμενη απελευθέρωση μέσω της καταστροφής του κόσμου των φαινομένων. (J.E. Cirlot)
ΙΧΘΕΙΣ
Βλέπουμε ξεκάθαρα δύο ημισελήνους και τον σταυρό της ύλης. Το σχήμα θυμίζει δύο ψάρια.
Το τελευταίο ζώδιο συνδέεται στενά με τον συμβολισμό του νερού και της ‘διάλυσης των μορφών’, που λαμβάνει χώρα στην Ακάσα. Ο Ποσειδώνας, που αναταράσσει τα νερά με την τρίαινά του, καλώντας ταύρους και άλογα να παρουσιαστούν μέσα από αυτά, είναι μια συμβολική εικόνα της εκ νέου ανάδυσης της κοσμικής ενέργειας, από τα υδάτινα βάθη του αρχέγονου ωκεανού.
Αν ο Αιγόκερως σηματοδοτεί την αρχή της διαδικασίας της διάλυσης, οι Ιχθείς δηλώνουν το τέλος της, που εμπεριέχει την αρχή ενός νέου κύκλου. Συναφής είναι ο χαλδαϊκός μύθος του Οάννη ή Αντάπα, του ανθρώπου-ψάρι και στις Βέδες η αναφορά στην μετενσάρκωση του ινδουιστικού θεού Βισνού, ως Μάτσγια-ψάρι.
Σε υπαρξιακό και ψυχικό επίπεδο, το 12ο ζώδιο των Ιχθύων σημαίνει ήττα και αποτυχία, εξορία ή απομόνωση, μυστικισμό και άρνηση του εαυτού και των παθών. Η διπλή όψη αυτού του συμβόλου είναι φανερή: τα δύο ψάρια διατεταγμένα παράλληλα το ένα με το άλλο, βλέπουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Το αριστερό ψάρι δείχνει την κατεύθυνση της εμπλοκής στον υλικό κόσμο ή την αρχή ενός νέου κύκλου στον φαινομενικό κόσμο, ενώ το άλλο δείχνει δεξιά προς την κατεύθυνση της εξέλιξης, δηλαδή την έξοδο από τον κύκλο. (J.E. Cirlot)
Βιβλιογραφία: Frawley John, περιοδικό Apprentice, Michael Erlewine, How to learn Astrology, J.E. Cirlot, A Dictionary of Symbols.