Ο άνθρωπος δεν είναι απλώς ένα μέρος του σύμπαντος αλλά και μια μικρογραφία του. Επομένως και ο άνθρωπος αποτελείται από τέσσερα στοιχεία όπως και ολόκληρο το σύμπαν. Τα τέσσερα στοιχεία στον άνθρωπο ονομάζονται χυμοί. Η κατανομή των τεσσάρων χυμών στο ανθρώπινο σώμα ορίζει τέσσερις ιδιοσυγκρασίες· η δε εξισορρόπηση των χυμών, τον βαθμό της υγείας ενός ανθρώπου. Η παραδοσιακή αστρολογία υιοθετεί πλήρως και εφαρμόζει με επιτυχία μέχρι τις μέρες μας τη θεωρία των χυμών στην ιατρική αστρολογία. Η ιπποκρατική θεωρία των χυμών είναι λειτουργική1.
Στη διδασκαλία των Πυθαγορείων, η «αρμονία» και ο αριθμός έχουν τεράστια σημασία. Ιδιαίτερα ο αριθμός τέσσερα ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους. Βλέπε στον παρόντα ιστότοπο το άρθρο Τα Τέσσερα Στοιχεία του Κόσμου. Οι πρώτοι τέσσερις φυσικοί αριθμοί (1, 2, 3, 4) αποτελούν τη λεγόμενη τετρακτύ.
Η τετρακτύς για τους Πυθαγορείους συνδέεται με την αρμονία, η οποία με τη σειρά της είναι το κατεξοχήν χαρακτηριστικό ολόκληρου του κόσμου. Με ανάλογο τρόπο, η ιδέα της τετράδας εντοπίζεται και στην ιατρική της ιπποκρατικής συλλογιστικής.
Αρχικά ο πυθαγόρειος (;) φιλόσοφος και γιατρός Αλκμαίωνας (5ος αι. π.Χ.) στο έργο του Περί Φύσεως χρησιμοποιεί συγκεκριμένους όρους για να δείξει πώς επιτυγχάνεται η υγεία στον άνθρωπο και πώς αυτός ασθενεί.
Ο πρώτος όρος είναι αυτός της ισονομίας των ποιοτήτων εντός του οργανισμού. Οι ποιότητες είναι οι διάφορες ιδιότητες της ύλης, το θερμό, το ψυχρό, το υγρό, το ξηρό. Επειδή κάθε ποιότητα έχει και την αντίθετή της –το θερμό είναι το αντίθετο του ψυχρού και το υγρό του ξηρού– η ισορροπία μεταξύ τους δείχνει την υγεία ενός οργανισμού (ευκρασία). Στην αντίθετη περίπτωση, όταν υπάρχει μοναρχία της μίας ποιότητας σε βάρος της αντίθετής της, τότε ο οργανισμός ασθενεί (δυσκρασία). Με άλλα λόγια, η υπερίσχυση μιας ποιότητας οδηγεί σε ανισορροπία, στην κατάργηση δηλαδή της ισονομίας και κατά συνέπεια στην αρρώστια.
Η θεωρία των ιδιοσυγκρασιών έχει τις ρίζες της στην αρχαία θεωρία του ιπποκρατικού χυμισμού ή των τεσσάρων χυμών του σώματος. Είναι πιθανό να προήλθε από τη Μεσοποταμία, όμως διατυπώθηκε και διαδόθηκε από τον Έλληνα γιατρό Ιπποκράτη2 (460-370 π.Χ.) και τους εκπροσώπους της σχολής του και βασιζόταν στη θεωρία των τεσσάρων στοιχείων του Εμπεδοκλή. Ο Ιπποκράτης –και αργότερα ο Γαληνός3– ανέπτυξαν τη χυμοπαθολογία σε ιατρική θεωρία.
Στο ιπποκρατικό κείμενο Περί Αέρων, Υδάτων, Τόπων αναφέρεται η σπουδαιότητα της επιρροής των περιβαλλοντικών συνθηκών στον ανθρώπινο οργανισμό. Ολόκληρος ο ανθρώπινος οργανισμός αλλά και ο χαρακτήρας των ανθρώπων μεταβάλλονται ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες.
Η υγεία και η ασθένεια επηρεάζονται από το περιβάλλον. Αυτό οφείλεται βέβαια στο γεγονός ότι ο άνθρωπος αποτελεί μια μικροσκοπική εικόνα του μακροσκοπικού κόσμου, έτσι ώστε και οι δύο (άνθρωπος και κόσμος) να λειτουργούν με αρμονία και τάξη και να αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλον.
Ο Ιπποκράτης πίστευε ότι η κατάσταση του ανθρωπίνου σώματος, η διάθεση, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές προκαλούνται από περίσσεια ή έλλειψη σωματικών υγρών που ονόμασε χυμούς. Οι χυμοί ταξινομήθηκαν ως αίμα, κίτρινη χολή, μαύρη χολή και φλέγμα. Καθένας από αυτούς τους χυμούς είναι υπεύθυνος για διαφορετικά μοτίβα προσωπικότητας, καθώς και για το πόσο επιρρεπής είναι κάποιος στην ασθένεια.
Ο Γαληνός (129 – περ. 200 μ.Χ.) ανέπτυξε την πρώτη τυπολογία της ιδιοσυγκρασίας στο έργο του Περί Ιδιοσυγκρασιών, αναζητώντας τις αιτίες για τις διαφορετικές συμπεριφορές των ανθρώπων. Ταξινόμησε τις ιδιοσυγκρασίες με βάση το θερμό/ψυχρό και το ξηρό/υγρό, τα στοιχεία δηλαδή που προέρχονται από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Ο Γαληνός χρησιμοποίησε τις ιδιοσυγκρασίες για να διατυπώσει τη θεωρία του περί ασθενειών.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε την άποψη του προσωκρατικού Ηράκλειτου αλλά και του Πλάτωνα σε αυτό το άρθρο.
Για τον Ηράκλειτο η μεταβολή και η κίνηση αποτελούν τα πιο σημαντικά σημεία της κοσμολογίας του. Οι μεταβολές, ωστόσο, δεν προκαλούνται τυχαία, αλλά είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των αντιθέτων, που υπακούοντας στον ενοποιητικό Λόγο, καθίστανται γνωστά μέσα από τη γνώση της δράσης τους αυτής.
Η αρμονία, δηλαδή η υγεία του ανθρώπινου οργανισμού, εξαρτάται από την ισόρροπη συνύπαρξη των αντιθέτων, ώστε να αποφεύγεται η έλλειψη αρμονίας που προκαλεί την ασθένεια. Τόσο ολόκληρο το σύμπαν όσο και ο άνθρωπος λειτουργούν εύρυθμα όταν χαρακτηρίζονται από την παραπάνω αντιθετική αρμονία, που επιτυγχάνεται με την εξισορρόπηση των αντιθέτων.
Και ο Πλάτωνας (428/423 – 348/347 π.Χ.) στον Τίμαιο αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση, στη σύσταση του ανθρώπινου σώματος, καθώς και στις ασθένειες. Παρουσιάζει τα τέσσερα στοιχεία υιοθετώντας την αντίληψη πως το σώμα αποτελείται από αυτά:
τεττάρων γὰρ ὄντων γενῶν ἐξ ὧν συμπέπηγεν τὸ σῶμα, γῆς, πυρὸς, ὕδατος τε καὶ ἀέρος (82a).
Όπως οι αρχαίοι φιλόσοφοι και γιατροί, έτσι και η παραδοσιακή αστρολογία –και συγκεκριμένα η ιατρική παραδοσιακή αστρολογία– λαμβάνουν υπόψη και μπορούν να εκτιμήσουν την ιδιοσυγκρασία ενός ανθρώπου στο ωροσκόπιο της γέννησής του.
Οι τέσσερις ιδιοσυγκρασίες ορίζουν αυτό που οι αρχαίοι αποκαλούσαν «κράση» κάθε ατόμου: το σύνολο των σωματικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών του, καθώς και των ψυχολογικών και μεταβολικών του προδιαθέσεων. Έτσι, σε κάθε ιδιοσυγκρασία αντιστοιχεί ένα συγκεκριμένο πρότυπο συμπεριφοράς αλλά και μια συγκεκριμένη σωματική δομή. Κάθε χυμός αντιστοιχεί σε μία ιδιοσυγκρασία και αποτελεί το φυσιολογικό της αντίστοιχο.
Τα τέσσερα στοιχεία/χυμοί αντιστοιχούν σε μία από τις τέσσερις ιδιοσυγκρασίες:
- το ζεστό και υγρό αίμα είναι η αιματώδης ιδιοσυγκρασία,
- η κρύα και ξηρή μαύρη χολή είναι η μελαγχολική ιδιοσυγκρασία,
- η ζεστή και ξηρή κίτρινη χολή είναι η χολερική ιδιοσυγκρασία,
- και το κρύο και υγρό φλέγμα είναι η φλεγματική ιδιοσυγκρασία.
Όπως είπαμε παραπάνω: Κάθε ιδιοσυγκρασία αναφέρεται σε ένα στοιχείο/χυμό και τις ποιότητες που το αποτελούν. Στη συνέχεια, οι τέσσερις χυμοί σχετίζονται με τέσσερα από τα όργανα του σώματος τα οποία παράγουν το καθένα έναν χυμό. Όταν οι τέσσερις χυμοί βρίσκονται σε ισορροπία μέσα στο σώμα, ο άνθρωπος είναι υγιής. Αντίθετα, η ανισορροπία των χυμών εκδηλώνεται με διάφορες ασθένειες. Η ιδανική κατάσταση για την υγεία είναι η ισορροπία μεταξύ των αντιθέτων ποιοτήτων θερμού-ψυχρού και ξηρού-υγρού.
Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την αντιστοίχιση ανάμεσα στον χυμό, την εποχή του έτους, την ηλικία, το στοιχείο, το σχετικό με τον χυμό όργανο, τις ποιότητες από τις οποίες αποτελείται ο χυμός, την ιδιοσυγκρασία και το σχετικό πλατωνικό στερεό4.
Κάθε άνθρωπος παρουσιάζει μία κυρίαρχη ιδιοσυγκρασία και κάποια δευτερεύουσα σε μικρότερη αναλογία – η συνύπαρξη τρίτης ιδιοσυγκρασίας είναι σπάνια. Το σύστημα των ιδιοσυγκρασιών μάς επιτρέπει να κάνουμε μια σύνθετη και λεπτή εκτίμηση των κινήτρων, της συμπεριφοράς και της δυναμικής κάθε ατόμου. Η εκτίμηση αυτή είναι εξαιρετικά χρήσιμη όχι μόνο στη γενέθλια αστρολογία αλλά βεβαίως και στην ιατρική αστρολογία.
Στο γενέθλιο ωροσκόπιο η κυρίαρχη ιδιοσυγκρασία δείχνει το είδος των ασθενειών που θα παρουσιασθούν σε ένα άτομο ΟΤΑΝ και ΕΦΟΣΟΝ νοσήσει.
Μπορεί ακόμη, πέραν της γενέθλιας ιδιοσυγκρασίας, να εκτιμηθεί με μεγάλη ακρίβεια η «ιδιοσυγκρασία μιας ασθένειας», δηλαδή ποιος χυμός υπερισχύει σε κάποια ασθένεια, με τη βοήθεια της ωριαίας αστρολογίας.
Εάν κάποιος άνθρωπος έχει γεννηθεί με μια ακραία ιδιοσυγκρασία –ακραία γιατί σε αυτήν κυριαρχεί σε μεγάλο βαθμό ένα στοιχείο, δηλαδή ένας χυμός– εάν δεν λάβει την απαιτούμενη φροντίδα, ιδιαίτερα στην αρχή της ζωής του, έχει πολλές πιθανότητες να εμφανίσει ασθένειες ακόμη και άλλης ιδιοσυγκρασίας. Τις περισσότερες φορές ο κυρίαρχος σε μεγάλο βαθμό χυμός καταλήγει να προκαλέσει χρόνιες παθήσεις.
Όμοια ωστόσο συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σε διάφορα είδη ιδιοσυγκρασίας ανεξάρτητα από τη γενέθλια ιδιοσυγκρασία. Παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι έχουμε ένα άτομο με ακραία χολερική ιδιοσυγκρασία, όπου επικρατούν ο ζεστός και ξηρός χυμός, δηλαδή η Φωτιά. Αν το άτομο δεν μετριάσει την υπερβολική αυτή Φωτιά με άσκηση, διατροφή αλλά και συγκεκριμένες καθημερινές πρακτικές, το σώμα του στην προσπάθεια να ισορροπήσει μόνο του μπορεί να μετατρέψει το ζεστό σε κρύο. Τότε μπορεί να εμφανιστούν παθήσεις του κρύου και ξηρού χυμού, δηλαδή της μελαγχολικής ιδιοσυγκρασίας.
Αναλυτικότερα οι τέσσερις ιδιοσυγκρασίες
Η αιματώδης ιδιοσυγκρασία
Το Αίμα είναι ο ζεστός και υγρός χυμός. Η θερμότητα προσφέρει ενέργεια και η υγρασία συνδέει. Αφορά το τυπικό δείγμα του ανθρώπου του Αέρα, τον φιλικό, επικοινωνιακό άνθρωπο του Αέρα, που φαίνεται υγιής. Η ακραία θερμή ποιότητα καθιστά τον αιματώδη άνθρωπο πιο συγκεντρωμένο στους δικούς του στόχους. Γενικά, ο αιματώδης άνθρωπος αγαπά την επικοινωνία αλλά απολαμβάνει και την κίνηση, γι’ αυτό μπορεί να είναι επιφανειακός στις σχέσεις του.
Το αίμα κυκλοφορεί παντού στο ανθρώπινο σώμα, φέρνοντας θρεπτικά συστατικά και απομακρύνοντας τα απόβλητα. Το αίμα φέρνει οξυγόνο (θερμότητα) στα κύτταρα.
Η υπερβολική ποσότητα αίματος θα προκαλέσει ασθένειες στην καρδιά ή το κυκλοφορικό σύστημα, επίσης ημικρανίες, αιμορραγίες, νευρικότητα, ευπάθεια σε λοιμώξεις, δυσλειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα, εξάντληση.
Η σχετική εποχή είναι η άνοιξη και στη ζωή η νεότητα. Χαρακτηριστική για τον αιματώδη τύπο είναι η εικόνα της χαρούμενης παιδικής παιχνιδιάρικης διάθεσης που αναφέρει στο βιβλίο του Κλασική Ιατρική Αστρολογία – Θεραπεύοντας με τα Στοιχεία (Classical Medical Astrology – Healing with the Elements) ο Oscar Hofman. Όλοι μας γνωρίζουμε και ενήλικες εξαιρετικά αιματώδεις που δίνουν την εντύπωση ότι ζουν στον δικό τους κόσμο, δημιουργώντας σαν παιδιά έναν φανταστικό κόσμο μόνον για τον εαυτό τους.
Λειτουργίες του αίματος: βοηθά στην πέψη, στη διάσπαση της τροφής στο στομάχι και στο ήπαρ, δίνει ενέργεια στην καρδιά και στον εγκέφαλο, συμβάλλει στην παραγωγή σπέρματος και στο μητρικό γάλα. Το αίμα σχετίζεται με τη γονιμότητα. Η θερμότητά του παράγει, η υγρασία του φθείρει. Το αίμα αποθηκεύεται στο ήπαρ.
Το αίμα είναι γλυκό.
Η χολερική ιδιοσυγκρασία
Το χολερικό στοιχείο στους χυμούς ονομάζεται κίτρινη χολή. Η κίτρινη χολή είναι θερμή και ξηρή, άρα αντιστοιχεί στο στοιχείο της Φωτιάς. Το χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η υψηλή ενέργεια.
Ένα χολερικό άτομο είναι παρορμητικό· η θερμότητά του το ωθεί να επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, ενώ η ξηρότητά του το εμποδίζει να συνδεθεί ευρύτερα.
Η υπερβολική χολή γεννά ασθένειες της Φωτιάς: φλεγμονές, έκζεμα, ακμή, πυρετό, υπερδραστηριότητα οργάνων – όπως π.χ. ένας υπερδραστήριος θυρεοειδής. Ωστόσο, όπως σε όλους τους χυμούς, οι ασθένειες της Φωτιάς μπορούν να εκδηλωθούν σε οποιοδήποτε όργανο ή σύστημα – συνήθως στο πιο αδύναμο του συγκεκριμένου ατόμου. Άλλωστε εμφανίζονται κοινά συμπτώματα και στους τέσσερις χυμούς, υπό τον όρο ότι υπάρχει ανισορροπία.
Ένα χολερικό άτομο αναγνωρίζεται από την υπερβολική δραστηριότητα, τη δυνατή φωνή, το κόκκινο και ξηρό δέρμα· δείχνει δυναμικό και αποφασιστικό. Νιώθει ότι πρέπει να δράσει σε οποιαδήποτε περίπτωση. Δράση με στόχο τη δράση.
Η αντίστοιχη εποχή είναι το καλοκαίρι και στη ζωή η δεύτερη φάση της εφηβείας και της νεότητας.
Οτιδήποτε είναι εκ φύσεως θερμό και ξηρό είναι γενεσιουργό, δημιουργικό, ανθεκτικό, συντηρητικό, ενοποιητικό, καθαρτικό. Βεβαίως αυτό εξαρτάται από το πόση θερμότητα και ξηρότητα υπάρχουν και εάν η μία υπερισχύει της άλλης.
Λειτουργίες της κίτρινης χολής: λεπταίνει το αίμα, οικοδομεί τους ιστούς, επηρεάζει την καρδιά, αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη, καθαρίζει τα έντερα.
Η κίτρινη χολή είναι πικρή.
Η μελαγχολική ιδιοσυγκρασία
Η Μελαγχολία ή Μαύρη Χολή είναι το αντίθετο του Αίματος. Είναι ψυχρή και ξηρή με κύριο χαρακτηριστικό τη χαμηλή ενέργεια χωρίς σύνδεση. Είναι η πιο επικίνδυνη από όλους τους χυμούς, γιατί είναι αντίθετη με τη θερμή και υγρή φύση της ζωής. Ένας μελαγχολικός άνθρωπος είναι εύκολα αναγνωρίσιμος από τα άκαμπτα πρότυπά του στη ζωή.
Οι μελαγχολικοί άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στην κατάθλιψη, επειδή έχουν περισσότερη μαύρη χολή μέσα τους. Οι μελαγχολικές παθήσεις σχετίζονται με διακοπή σύνδεσης και χαμηλά επίπεδα ενέργειας, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Πάρκινσον, η δυσκοιλιότητα κ.ά.
Ένας μελαγχολικός άνθρωπος είναι χλωμός, όχι όμως με τον ίδιο τρόπο όπως ο φλεγματικός, γιατί φαίνεται πιο ξηρός και μπορούμε να πούμε πιο ισχνός.
Λειτουργίες της μαύρης χολής: όλα τα σκληρά μέρη του σώματος, τα μαλλιά, τα οστά, τα νύχια, σχηματίζονται από μαύρη χολή. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η μαύρη χολή επιβραδύνει τη διαδικασία της πέψης, ώστε να μπορεί η τροφή να απορροφηθεί σωστά. Η μαύρη χολή αποθηκεύεται στον σπλήνα και από εκεί στέλνει σήμα στο στομάχι για να δημιουργηθεί η όρεξη. Ψυχολογικά και διανοητικά, παρέχει σταθερότητα, σθένος, επιμονή και πειθαρχία.
Η αντίστοιχη εποχή είναι το φθινόπωρο και στη ζωή η ωριμότητα, με όλες τις ευθύνες της ενηλικίωσης.
Η μέλαινα χολή είναι ξινή.
Η φλεγματική ιδιοσυγκρασία
Το ψυχρό και υγρό Φλέγμα ή Bλέννη ή Νερό είναι το αντίθετο της κίτρινης χολής. Η χαμηλή ενέργεια αλλά και η μεγάλη ικανότητα σύνδεσης είναι τα κύρια χαρακτηριστικά εδώ. Ένα φλεγματικό άτομο δεν είναι πολύ δραστήριο, αλλά έχει έντονα συναισθήματα για τους άλλους – συνήθως οι άλλοι είναι τα «δικά του άτομα», από τα οποία περιμένει να του δώσουν μορφή. Επειδή το ψυχρό και υγρό Νερό δεν έχει μορφή, το ίδιο συμβαίνει με οποιοδήποτε πλάσμα/πράγμα έχει ψυχρή και υγρή φύση – παίρνει μορφή από κάτι έξω από αυτό.
Η φλεγματική φύση περιγράφεται ως νωχελική, βραδεία, βαριά· καταναλώνει, σαπίζει, αποσυντίθεται. Ένα φλεγματικό άτομο μένει προσκολλημένο τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Μπορείς να αναγνωρίσεις τον φλεγματικό άνθρωπο από την παθητική, δειλή συμπεριφορά, τη μαλακή φωνή και το χλωμό, υγρό δέρμα.
Η περίσσεια φλέγματος στους ανθρώπους είναι σαν την πλημμύρα στο ανθρώπινο σώμα, το αντίθετο από το να έχει κανείς υπερβολική κίτρινη χολή, δηλαδή Φωτιά. Έτσι, το ψυχρό και υγρό Νερό είναι το αντίστροφο της ζεστής και ξηρής κίτρινης χολής, αποτρέποντας την υπερθέρμανση του σώματος.
Η σχετική εποχή είναι ο χειμώνας και στη ζωή η τρίτη ηλικία. Μια φλεγματική φάση στη ζωή είναι επίσης η εγκυμοσύνη.
Οι λειτουργίες του φλέγματος: το φλέγμα είναι ο γενικός λιπαντικός παράγοντας στο ανθρώπινο σώμα, υπεύθυνος για την αποβολή και την εκροή· παράγει το σάλιο, το λεμφικό υγρό, τις βλεννώδεις μεμβράνες. Αποθηκεύεται στους πνεύμονες και επηρεάζει τα νεφρά.
Τα φλεγματικά άτομα είναι επιρρεπή σε κρυολογήματα, στη γρίπη, στη βρογχίτιδα, και σε όσα αφορούν τους πνεύμονες, την ιγμορίτιδα, τη διάρροια, την άνοια, την ψωρίαση, τις δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις όπως η θλίψη και η απάθεια. Γνωρίζουμε όλοι άτομα που δεν είναι φλεγματικά από τη φύση τους και υποφέρουν από ψωρίαση, η οποία εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα συναισθημάτων που δεν εκφράστηκαν. Αιτία δεν είναι μόνο η θλίψη· μπορεί να είναι άλλες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως κάποια απώλεια, η μοναξιά κ.ά.
Το φλέγμα είναι αλμυρό.
Οι τέσσερις ιδιοσυγκρασίες στην Τέχνη
Στην παραπάνω εικόνα βλέπουμε: Επάνω αριστερά, ο αιματώδης τύπος με το βέλος στο καπέλο του. Το όπλο του είναι στο κεφάλι του, γιατί ο αιματώδης λειτουργεί με το μυαλό του. Επάνω δεξιά, o χολερικός τύπος, είναι ιππότης με φύλλα δρυός στο καπέλο του και το κολάρο σκύλου στον λαιμό του. Είναι βίαιος, αλλά το κολάρο δείχνει ότι οι χολερικοί τύποι πρέπει να καθοδηγούνται. Κάτω αριστερά, ο μελαγχολικός τύπος, που θέλει να έχει και να κρατά. Κρατά σφικτά το πουγκί του καθώς επιπλήττει τον Χριστό. Κάτω δεξιά, ο παχουλός φλεγματικός που θέλει να αισθάνεται, σκλάβος του κυκεώνα των επιθυμιών του, κινείται προς υπεράσπισή τους.
Στην παραπάνω εικόνα βλέπουμε: Αριστερά, ο Ιωάννης και ο Πέτρος, δεξιά, ο Μάρκος και ο Παύλος. Κάθε απόστολος συμβολίζει μια συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία αντίστοιχη ενός συγκεκριμένου θρησκευτικού συμβολισμού.
Οι χυμοί στο έργο του Σαίξπηρ
Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιατρικής, επίσημο ιστότοπο της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών
https://www.nlm.nih.gov/exhibition/shakespeare-and-the-four-humors/index.html
Η γλώσσα των τεσσάρων χυμών διαπνέει τα έργα του Σαίξπηρ και η επιρροή τους είναι ιδιαίτερα αισθητή στην πεποίθηση ότι οι συναισθηματικές καταστάσεις καθορίζονται σωματικά. Μεταφερόμενοι μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, οι τέσσερις χυμοί εντείνουν τα βασικά πάθη του θυμού, της λύπης, της ελπίδας και του φόβου – τα συναισθήματα που μεταφέρονται τόσο δυνατά στις κωμωδίες και στις τραγωδίες του Σαίξπηρ.
Σήμερα, οι νευροεπιστήμονες αναγνωρίζουν τη σύνδεση μεταξύ της εποχής του Σαίξπηρ και της δικής μας στην κοινή κατανόηση ότι τα συναισθήματα βασίζονται στη βιοχημεία και ότι τα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ανακουφίσουν τον ψυχικό πόνο.
Ο Σαίξπηρ απεικονίζει στο έργο του όλο το φάσμα του χυμισμού μέσα από τους δραματικούς χαρακτήρες του. Η υπερβολή του θερμού και ξηρού χυμού της χολής ή της κίτρινης χολής, γεννά μια ιδιοσυγκρασία γεμάτη οργή. Η χολή θεωρείται πολύτιμη αρετή στους μεγάλους πολεμιστές, όμως στον οικιακό κόσμο της εποχής του Σαίξπηρ για τη χολερική γυναίκα απαιτείται ισχυρή θεραπευτική παρέμβαση.
Στην παραπάνω εικόνα η Οφηλία του John Everett Millais (1852) ανήκει στη συλλογή της Πινακοθήκης Tate στο Λονδίνο. Ο πίνακας αυτός επηρέασε τον Kenneth Branagh στην ταινία του Άμλετ.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Βλέπε σχετικά στον ιστότοπο του δασκάλου μου, Oscar Hofman, https://pegasus-advies.com/english/ και στο βιβλίο του Κλασική Ιατρική Αστρολογία – Θεραπεύοντας με τα Στοιχεία (Classical Medical Astrology – Healing with the Elements), μετάφραση στα ελληνικά Άννα Νόβακ.
2. Ιπποκράτης ο Κώος (περ. 460 – περ. 370 π.Χ.). Έλληνας γιατρός και φιλόσοφος της κλασικής περιόδου. Θεωρείται μία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες στην ιστορία της ιατρικής. Παραδοσιακά αναφέρεται ως ο «πατέρας της ιατρικής», σε αναγνώριση της συμβολής του στον τομέα της πρόγνωσης, της κλινικής παρατήρησης, της συστηματικής κατηγοριοποίησης των ασθενειών και της διατύπωσης της χυμικής θεωρίας. Οι μελέτες του καθόρισαν τις βασικές ιδέες των σύγχρονων ειδικοτήτων, όπως η χειρουργική, η ουρολογία, η νευρολογία, η ιατρική οξέων περιστατικών και η ορθοπεδική. Η Ιπποκρατική Ιατρική Σχολή έφερε επανάσταση στην ιατρική, καθιερώνοντάς την ως ξεχωριστό επάγγελμα (παραδοσιακά συνδεόταν με τη θεουργία και τη φιλοσοφία).
3. Ο Κλαύδιος Γαληνός (Πέργαμος, 129 – Ρώμη, 199) είναι ο δεύτερος σπουδαιότερος Έλληνας ιατρός της αρχαιότητας, μετά τον Ιπποκράτη, και ο τελευταίος χρονικά από όλους τους σημαντικούς ιατρούς του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Θεωρείται ο πρώτος φαρμακολόγος της αρχαιότητας και «πατέρας της φαρμακευτικής». Δεν υπήρξε ιατρικός κλάδος που να μην απασχόλησε τον Γαληνό. Οι εμπεριστατωμένες μελέτες του αναφέρονται στην ανατομία, τη φυσιολογία, τη χειρουργική, τη φαρμακευτική, την οφθαλμολογία, τη μαιευτική, την παθολογία, τη θεραπευτική, την υγιεινή, την οδοντιατρική και τη φαρμακολογία. Τα πολυσύνθετα φαρμακευτικά σκευάσματα που ο ίδιος παρασκεύαζε είναι γνωστά στη βιβλιογραφία ως «γαληνικά» και η αντίστοιχη φαρμακοτεχνία ονομάζεται «γαληνική φαρμακευτική», που σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζεται μέχρι σήμερα. Σώζονται περί τις εκατό μελέτες του, που προώθησαν σημαντικά την ιατρική επιστήμη. Ο «γαληνισμός» επικράτησε στην ευρωπαϊκή ιατρική επί δεκατέσσερις αιώνες (κατά τον Μεσαίωνα και στον αραβικό κόσμο).
4. Τα πλατωνικά στερεά κατέχουν εξέχουσα θέση στη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Ο Πλάτωνας συνέδεσε το καθένα από τα τέσσερα κλασικά στοιχεία (Γη, Αέρας, Νερό και Φωτιά) με ένα κανονικό στερεό. Η Γη συνδέθηκε με τον κύβο, ο Αέρας με το οκτάεδρο, το Νερό με το εικοσάεδρο και η Φωτιά με το τετράεδρο. Για το πέμπτο πλατωνικό στερεό, το δωδεκάεδρο, ο Πλάτωνας σχολίασε αόριστα: «ο θεός [το] χρησιμοποίησε για να τακτοποιήσει τους αστερισμούς σε ολόκληρο τον ουρανό». Ο Αριστοτέλης πρόσθεσε ένα πέμπτο στοιχείο, τον αιθέρα και διατύπωσε την υπόθεση ότι οι ουρανοί ήταν φτιαγμένοι από αυτό το στοιχείο, αλλά δεν το αντιστοίχισε με το πέμπτο στερεό του Πλάτωνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μεταξύ άλλων:
-William Lilly, Christian Astrology, 1647, ανατυπωμένο και σχολιασμένο από την Deborah Houlding, https://www.skyscript.co.uk/
-John Frawley, The Real Astrology, Apprentice Books, 2001.
-Oscar Hofman, Κλασική Ιατρική Αστρολογία – Θεραπεύοντας με τα Στοιχεία, μετάφρ. στα ελληνικά Άννα Νόβακ.
-Helena Avelar και Luis Ribeiro, On the Heavenly Spheres.