Ένα από τα σημαντικότερα εννοιολογικά εργαλεία και η πηγή από την οποία προκύπτουν οι περισσότεροι αστρολογικοί κανόνες, είναι το Γενέθλιο Ωροσκόπιο του Κόσμου ή Thema Mundi. Ονομάζεται και Ωροσκόπιο της Γέννησης ή Δημιουργίας του Κόσμου. Πρόκειται για ένα μυθικό ωροσκόπιο που βέβαια δεν αποτυπώνει ένα πραγματικό γεγονός, χρησιμεύει όμως ως διδακτικό εργαλείο για την κυβέρνηση των πλανητών στα ζώδια, τις σχέσεις και τις όψεις μεταξύ τους, από τους ελληνιστικούς χρόνους μέχρι σήμερα.
Thema Mundi, η εκδοχή του Φιρµίκου Ματέρνου
Το αρχετυπικό Thema Mundi έχει πολλές μορφές ως προς το σχήμα και την τακτοποίηση των πλανητών. Παρουσιάζουμε εδώ την εκδοχή του αστρολόγου Julius Firmicus Maternus (Ιούλιος Φιρµίκος Ματέρνος, 4ος µ.Χ. αιώνας), ο οποίος συνέγραψε τη Μάθηση, µία σειρά 8 βιβλίων πάνω στη θεωρία και την εφαρμογή της αστρολογίας.
Λέει ο Φιρμίκος (Μάθηση, Βιβλίο 3, Προοίμιο 2-4):
«2. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο Θεός Δημιουργός, μιμούμενος τη φύση, έπλασε τον άνθρωπο “κατ’ εικόνα” του σύμπαντος, ως κράμα τεσσάρων στοιχείων –της Φωτιάς, του Νερού, του Αέρα και της Γης– ώστε ένας αρμονικός συνδυασμός τους να παράγει το ζωντανό ον ως απομίμηση του Θείου. Με την άρτια τέχνη Του συνέθεσε τον άνθρωπο έτσι, ώστε όλη η δύναμη και η ουσία των στοιχείων να συναθροισθούν μέσα στο μικρό σώμα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ετοίμασε την κατοικία για το θείο πνεύμα, που κατέρχεται από την ουράνια Ψυχή για να στηρίξει το θνητό σώμα. Το πνεύμα αυτό, αν και εύθραυστο, αποτελεί ομοίωση του πνεύματος του σύμπαντος.
«Με την άρτια τέχνη Του ο Δημιουργός Θεός συνέθεσε τον άνθρωπο έτσι ώστε όλη η δύναμη και η ουσία των στοιχείων να συναθροισθούν μέσα στο μικρό ανθρώπινο σώμα».
3. Έτσι λοιπόν, ο άνθρωπος, ως μικρογραφία του σύμπαντος, συντηρείται από την αιώνια πύρινη κίνηση των πέντε πλανητών, του Ήλιου και της Σελήνης.
4. Εκείνοι οι θεοφώτιστοι άνδρες, οι απολύτως άξιοι και θαυμαστοί, ο Πετόσιρις1 και ο Νεχεψώ2 που προσέγγισαν τα μυστήρια της θεότητας, μας παρέδωσαν τον γενέθλιο χάρτη του σύμπαντος, προκειμένου να δείξουν ότι ο άνθρωπος έχει πλαστεί “κατ’ εικόνα” του κόσμου, σύμφωνα με τις ίδιες αρχές με τις οποίες κυβερνάται το σύμπαν· και ότι διατηρείται στο διηνεκές από εκείνες τις ίδιες αιώνιες φωτιές».
Ο Φιρμίκος ισχυρίζεται ότι διδάχθηκε το Ωροσκόπιο του Κόσμου/Thema Mundi από τον Πετόσιρι και τον Νεχεψώ, στους οποίους αυτό είχε μεταδοθεί από τον Ασκληπιό, τον Άνουβι και τον Ερμή. Ο Ερμής που αναφέρεται εδώ, είναι ο Ερμής Τρισμέγιστος,3 όνομα που αποτελεί μετάφραση του αιγυπτιακού «παντοδύναμος Θωθ» (ο αιγυπτιακός θεός της γνώσης). Ο Ερμής Τρισμέγιστος είναι ο υποτιθέμενος συγγραφέας των ελληνιστικών πραγματειών που είναι γνωστές ως Ερμητικά Κείμενα. Το όνομα Ασκληπιός χρησιμοποιείται συχνά αντί του ονόματος Ιμχοτέπ,4 του Αιγύπτιου σοφού-ιερέα της Πρώτης Δυναστείας, ενώ ο Άνουβις5 είναι πιθανότατα η ομώνυμη αιγυπτιακή θεότητα. Πλήθος αιγυπτιακών θεοτήτων, όπως η Ίσις, ο Όσιρις, ο Άμμων και ο Ώρος, αναφέρονται ως διδάσκαλοι της αστρολογικής γνώσης.
Η ιδέα της γέννησης του σύμπαντος, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στον αρχαίο κόσμο, πιθανόν να προήλθε από τις πρωτοχρονιάτικες γιορτές της Αιγύπτου και της Βαβυλώνας. Απέκτησε μεγαλύτερη σημασία με την αυξανόμενη διάδοση της στωικής διδασκαλίας περί διαρκούς καταστροφής και ανανέωσης του κόσμου (Βιργίλιος, Γεωργικά, II, 336).
Το αιγυπτιακό έτος άρχιζε με την ανατολή του αστέρα Σώθι (Σείριου)6 στον Καρκίνο7.
Αναφέρει ο Φιρμίκος (Μάθησις, Τρίτο Βιβλίο, Thema Mundi, 1-2):
«1. Στη διδασκαλία αυτή ο Πετόσιρις και ο Νεχεψώ ακολούθησαν τον Ασκληπιό και τον Άνουβι. Σε αυτούς ο Παντοδύναμος Ερμής εμπιστεύθηκε το μυστικό. Κατέστρωσαν τον γενέθλιο χάρτη του σύμπαντος ως εξής: ο Ήλιος στη 15η μοίρα του Λέοντα, η Σελήνη στη 15η μοίρα του Καρκίνου, ο Κρόνος στη 15η μοίρα του Αιγόκερω, ο Δίας στη 15η μοίρα του Τοξότη, ο Άρης στη 15η μοίρα του Σκορπιού, η Αφροδίτη στη 15η μοίρα του Ζυγού, ο Ερμής στη 15η μοίρα της Παρθένου με τον Ωροσκόπο στη 15η μοίρα του Καρκίνου.8
2. Με αυτό ήθελαν να αποδείξουν ότι η μοίρα κάθε ανθρώπου διαμορφώνεται σύμφωνα με αυτό το Ωροσκόπιο, τις συνθήκες των πλανητών και την επιρροή που ασκούν στο Ωροσκόπιο, όπως ακριβώς αναφέρεται στο βιβλίο του Ασκληπιού που ονομάζεται Μυριογένεσις.9 Συνεπώς, τίποτε στα μεμονωμένα ωροσκόπια των ανθρώπων δεν είναι διαφορετικό από αυτά που φαίνονται στο Γενέθλιο Ωροσκόπιο του Κόσμου. Ας δούμε μέχρι ποιον βαθμό και με ποιον τρόπο επηρεάζει κάθε πλανήτης τα Φώτα, τον Ήλιο και τη Σελήνη».
Τίποτε στα μεμονωμένα ωροσκόπια των ανθρώπων δεν είναι διαφορετικό από αυτά που φαίνονται στο Γενέθλιο Ωροσκόπιο του Κόσμου.
Το Ωροσκόπιο του Κόσμου ως πρότυπο ωροσκόπιο
Το Ωροσκόπιο του Κόσμου είναι το πρότυπο, το αρχικό σχέδιο που δίνει σημαντικές πληροφορίες, όπως σε ποια ζώδια νιώθει άνετα ο κάθε πλανήτης και πού μπορεί καλύτερα να εκφράσει τις δικές του μοναδικές θεμελιώδεις ποιότητες.
- Οι πλανήτες κυβερνούν ο καθένας δύο ζώδια, ένα αρσενικό (δυναμικό) και ένα θηλυκό (δεκτικό), εκτός από τα Φώτα, που κυβερνούν ένα ζώδιο το καθένα – ο Ήλιος τον Λέοντα και η Σελήνη τον Καρκίνο. Από αυτά τα ζώδια και τις κυβερνήσεις των πλανητών σε αυτά γεννήθηκε η ιδέα των θεμελιωδών δυνάμεων.
- Οι δώδεκα διαιρέσεις του Ωροσκοπίου του Κόσμου δείχνουν τα δώδεκα ζώδια του ζωδιακού, του οποίου τα δώδεκα τμήματα είναι οι ουράνιοι οίκοι που παραπέμπουν στους δώδεκα γήινους οίκους. Οι δώδεκα ουράνιοι οίκοι (ζώδια) και οι δώδεκα γήινοι οίκοι (που στη φιλοσοφική μας προσέγγιση ταυτίζονται) αποτελούν τη βάση ενός ωροσκοπίου.
- Κάθε γενέθλιο ωροσκόπιο εξετάζει τους πλανήτες καθώς κινούνται μέσα στο σύμπαν και φτιάχνει έναν χάρτη που περιγράφει συγκεκριμένες ατομικές εμπειρίες, όπως «γονείς», «σύντροφοι», «γάμος», «παιδιά», «καριέρα», «οικονομικά θέματα» κ.λπ.
Το Ωροσκόπιο του Κόσμου αναφέρεται στη δυϊκή φύση της Δημιουργίας, στους 3 + 4 = 7 πλανήτες, που μεταφέρουν τις άπειρες δυνατότητες έκφρασης των ιδιοτήτων της Δημιουργίας από τα 3 x 4 = 12 ζώδια/ουράνιους οίκους στους 12 γήινους οίκους, με τρεις τρόπους και σύμφωνα με τις τέσσερις αρχές που συνθέτουν τον Κόσμο.
Τα στοιχεία που συνθέτουν τα γενέθλια ωροσκόπια των ανθρώπων, είναι τα ίδια με τα στοιχεία του Ωροσκοπίου του Κόσμου.
Με βάση το δόγμα της συμπάθειας και ακολουθώντας το πρότυπο Ωροσκόπιο του Κόσμου, ο αστρολόγος κατανοεί τη λογική στην οποία στηρίζεται η αστρολογία, μαθαίνει τους κανόνες της και, με αυτόν τον τρόπο, είναι σε θέση να αποκωδικοποιήσει το γενέθλιο ωροσκόπιο κάθε ανθρώπου και την «τύχη» ή το μερίδιό του (ειμαρμένη) σ’ αυτόν τον κόσμο.10
Στην αρχική εκδοχή του Ωροσκοπίου του Κόσμου (βλ. Σχήμα 1) ορίζεται ως Ωροσκόπος ο Καρκίνος με: τη Σελήνη στον Καρκίνο, τον Ήλιο στον Λέοντα, τον Ερμή στην Παρθένο, την Αφροδίτη στον Ζυγό, τον Άρη στον Σκορπιό, τον Δία στον Τοξότη και τον Κρόνο στον Αιγόκερω. Ο Φιρμίκος λέει ότι όλοι οι πλανήτες βρίσκονται στη δέκατη πέμπτη μοίρα κάθε ζωδίου, όπως είπαμε παραπάνω.
Γιατί ο Ωροσκόπος στο Ωροσκόπιο του Κόσμου είναι στο ζώδιο του Καρκίνου;
Με βάση τον αστρολογικό μύθο, ίσως μπορούμε να αιτιολογήσουμε γιατί ο Καρκίνος, που έχει κυβερνήτη τη Σελήνη, ορίζεται ως Ωροσκόπος στο Ωροσκόπιο του Κόσμου.
(α) Στο κοσμολογικό γεωκεντρικό σχήμα των ουράνιων σφαιρών η Σελήνη, κυβερνήτης του Καρκίνου, είναι πλησιέστερα στη Γη. Η Σελήνη είναι ουσιαστικά η είσοδος στον κατ’ εξοχήν υλικό κόσμο της Γης. Είναι γενεσιουργός της ύπαρξης της ζωής στη Γη, πράγμα που έχει αποδειχθεί και επιστημονικά/αστρονομικά στις μέρες μας.
Η αστρονομική εξήγηση: Η Σελήνη ήταν κάποτε μεγαλύτερη και πολύ πιο κοντά στη Γη, προκαλώντας εντονότατες παλίρροιες. Στις παλίρροιες αυτές τα νερά εισέρχονταν στην ξηρά για πολλά χιλιόμετρα και καθώς μετά αποσύρονταν, άφηναν πίσω νερόλακκους, μέσα στους οποίους με τη βοήθεια του ηλιακού φωτός αναπτύχθηκαν οι πρώτοι μικροοργανισμοί. Η θέση της Σελήνης ως δορυφόρου της Γης επηρεάζει επίσης βαρυτικά τις δύο πιο γνωστές κινήσεις της γήινης σφαίρας (περί τον άξονά της και γύρω από τον Ήλιο), που έχουν σχέση με την ηλιοφάνεια και τις εποχές.
(β) Στο βόρειο ημισφαίριο, το πιο ζεστό και φωτεινό μέρος του έτους αποδίδεται στα ζώδια του Καρκίνου και του Λέοντα, που συναντάμε αμέσως μετά το θερινό ηλιοστάσιο, με πρώτο το ζώδιο του Καρκίνου, ένα θηλυκό ζώδιο. Υποθέτουμε, όπως λέει ο Chris Brennan, ότι προηγήθηκε του Ωροσκοπίου του Κόσμου η απόδοση του αρσενικού και του θηλυκού γένους στα ζώδια – άλλωστε αυτό συνάδει με τη δυϊκή φύση του σύμπαντος. Τα δύο Φώτα αποδίδονται ο μεν αρσενικός Ήλιος στον Λέοντα, η δε θηλυκή Σελήνη στον Καρκίνο. Το Ωροσκόπιο του Κόσμου είναι νυχτερινό, όπως μας λέει ο Παύλος ο Αλεξανδρεύς στα Εισαγωγικά του. Άρα ο Ήλιος βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα. Ταιριάζει επίσης να αποδίδεται η γέννηση σε ένα θηλυκό ζώδιο, ένα ζώδιο του Νερού, τον Καρκίνο.11
(γ) Είναι γνωστό από τη θεωρία των αριθμών του Πυθαγόρα ότι ο αριθμός τέσσερα είναι ο κατ’ εξοχήν αριθμός της ύλης, σηματοδοτώντας τη Γη, την ανθρώπινη κατάσταση, την ολοκλήρωση, τη λογική οργάνωση, το απτό επίτευγμα, τα τέσσερα στοιχεία12 – και ο Καρκίνος είναι το τέταρτο κατά σειρά ζώδιο-οίκος. Αλλά και στον αστρολογικό συμβολισμό ο Καρκίνος είναι ο δεύτερος παρορμητικός ουράνιος οίκος/ζώδιο (ομοίως ο αντίστοιχος γήινος οίκος),13 δηλαδή η ρίζα μας, οι πρόγονοι, εκείνο που γεννά. Το πρώτο παρορμητικό ζώδιο, ο Κριός, είναι η πρώτη ώθηση, συμβολικά ο αρχικός σπόρος, επομένως το δεύτερο παρορμητικό ζώδιο, ο Καρκίνος, συμβολίζει τη γέννηση του κόσμου.
(δ) Στη Γένεση διαβάζουμε ότι ο Θεός δημιούργησε κατά την τέταρτη «ημέρα» τα δύο μεγάλα Φώτα και τα άστρα,14 τοποθετώντας τα στο στερέωμα για να φωτίζουν τη Γη, να κυβερνούν την ημέρα και τη νύχτα, να ξεχωρίζουν το φως από το σκοτάδι. Η τέταρτη ημέρα ξεκινά με το φως, δηλαδή με όλες τις προϋποθέσεις για τη γέννηση της ζωής, που είναι το φως και η θερμότητα του Ήλιου.
(ε) Στον αλληγορικό σχολιασμό του χωρίου της Οδύσσειας, στη 13η (θ) ραψωδία (στ. 102-112) για το «Σπήλαιο των Νυμφών», ο Πορφύριος (3ος αιώνας μ.Χ.), αναφέρει τις δύο πύλες του σπηλαίου: τη νότια πύλη, εκείνη από την οποία οι ψυχές εισέρχονται στον κόσμο, δηλαδή ενσαρκώνονται, και τη βόρεια πύλη, ανοιχτή για τις ψυχές που ανέρχονται, δηλαδή εκείνες που απελευθερώνονται από τη σωματικότητα και επιστρέφουν στον νοητό κόσμο. Όπως είπαμε παραπάνω, ο Καρκίνος είναι το τέταρτο κατά σειρά ζώδιο-οίκος, πύλη εισόδου για τη Δημιουργία, ο Νότος του ωροσκοπίου.
Η Σελήνη ως γενεσιουργός αιτία για την πρόοδο του ανθρώπινου είδους μέσα στον Χρόνο
O Φιρµίκος εξηγεί στη συνέχεια πώς η Σελήνη διελαύνοντας στα υπόλοιπα πέντε ζώδια, αναθέτει στους υπόλοιπους πλανήτες την κυβέρνηση των πέντε αυτών ζωδίων, δείχνοντας την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους στο πέρασμα του χρόνου. Η Σελήνη είναι ο ιδανικός πλανήτης για την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας, γιατί:
- H Σελήνη είναι ο πλανήτης του πρώτου ζωδίου-οίκου και κυβερνά τον Ωροσκόπο στο Ωροσκόπιο του Κόσμου. Η Σελήνη είναι ο πρωτουργός της γέννησης και της ζωής.
- Δεύτερον, είναι ο σημειοδότης όλων των φυσικών/υλικών πραγμάτων, ο πρώτος πλανήτης που έχει την εμπειρία του ζωντανού κόσμου.
- H Σελήνη είναι ο ταχύτερος πλανήτης, διατρέχοντας τον ζωδιακό σε μικρότερο χρόνο απ’ ό,τι οι υπόλοιποι πλανήτες. Η κίνησή της µέσω των υπόλοιπων 5 ζωδίων γίνεται σύμβολο για τις 5 διαδοχικές περιόδους της ανάπτυξης του ανθρώπινου είδους.
Στη συνέχεια, στις παραγράφους 3-16 (Μάθηση, Βιβλίο 3, Thema Mundi) ο Φιρμίκος αιτιολογεί τη σειρά με την οποία κυβερνούν οι πλανήτες και τα υπόλοιπα ζώδια/οίκους, αναφερόμενος στη σχέση των πλανητών με τα Φώτα (Σχήμα 2):
«3. Ο Κρόνος σχετίζεται με τη Σελήνη διότι ακολουθεί τη θέση της. Ακολουθεί τη θέση της Σελήνης επειδή, όταν βρίσκεται σε θηλυκό ζώδιο, δέχεται αντίθετα τις ακτίνες της Σελήνης, η οποία βρίσκεται επίσης σε θηλυκό ζώδιο. Και όταν στη συνέχεια μεταβαίνει στο ζώδιο του Υδροχόου, σχετίζεται με τον Ήλιο, επίσης με αντίθεση, και βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με τον Ήλιο. Διότι τότε εκείνος (ο Κρόνος) και ο Ήλιος βρίσκονται σε αρσενικά ζώδια.
4. Με τον ίδιο τρόπο, όταν ο Δίας βρίσκεται στον Τοξότη, βρίσκεται σε αρσενικό ζώδιο και σχηματίζοντας τρίγωνο με τον Ήλιο, σχετίζεται με τη θέση του Ήλιου. Όταν βρίσκεται σε αρσενικό ζώδιο όπως ο Ήλιος, ακολουθεί τη δύναμη του Ήλιου. Και όταν στη συνέχεια μεταβαίνει στους Ιχθύς, σχετίζεται με τη Σελήνη, επειδή βρίσκεται σε θηλυκό ζώδιο, σχηματίζοντας τρίγωνο με τη Σελήνη που βρίσκεται σε θηλυκό ζώδιο.
5. Με τον ίδιο τρόπο, ο Άρης, όταν βρίσκεται στον Σκορπιό, ένα θηλυκό ζώδιο, σχηματίζει τρίγωνο με τη Σελήνη. Αλλά όταν μεταβαίνει στον Κριό, κάνει όψη με τον Ήλιο· διότι όταν βρίσκεται σε αρσενικό ζώδιο, σχετίζεται με τον Ήλιο με τρίγωνο.
6. Η κατάσταση αλλάζει στην περίπτωση της Αφροδίτης. Όταν βρίσκεται στον Ζυγό, ένα αρσενικό ζώδιο, σχηματίζει τετράγωνο με τη Σελήνη. Αλλά όταν μεταβαίνει στον Ταύρο, ένα θηλυκό ζώδιο, σχηματίζει τετράγωνο με τον Ήλιο.
7. Πίστευαν (;) ότι ο Ερμής είναι κοινός (δεν έχει συγκεκριμένες σχέσεις) στο παραπάνω Ωροσκόπιο, γιατί δεν σχηματίζει καμιά όψη με τον Ήλιο ή τη Σελήνη ούτε σχετίζεται με αυτούς με οποιονδήποτε τρόπο, αλλά χαίρεται με τον Ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας αν ανατέλλει το πρωί, και με τη Σελήνη κατά τη διάρκεια της νύχτας αν ανατέλλει το βράδυ. Πίστευαν ότι όλα αυτά πρέπει να παρατηρούνται στα ωροσκόπια των ανθρώπων και ότι η μοίρα των ανθρώπων δεν μπορούσε να αποκαλυφθεί αν δεν έχουν εξεταστεί αυτές οι επιρροές.
8. Αυτές όμως οι θαυμαστές επινοήσεις δεν πρέπει να παραπλανούν κανέναν άνθρωπο. Κανείς δεν πρέπει να νομίζει ότι οι σοφοί επινόησαν το Ωροσκόπιο του Κόσμου χωρίς λόγο. Θα εξηγήσουμε τα πάντα λεπτομερώς, ώστε το μυστικό να γίνει κατανοητό σε όλους.
9. Δεν υπάρχει Ωροσκόπιο της Γέννησης του Κόσμου, διότι δεν υπάρχει κάποια ορισμένη ημέρα της αρχής (του κόσμου). Δεν υπήρχε κανείς την εποχή που δημιουργήθηκε το σύμπαν σύμφωνα με το σχέδιο του θείου Νου και της προνοητικής Βούλησης. Η ανθρώπινη λογική δεν έχει καταφέρει να συλλάβει ή να εξηγήσει την προέλευση του σύμπαντος, ιδιαίτερα αφού ο Μεγάλος Κύκλος, η επιστροφή των άστρων στις θέσεις τους μετά από πυρκαγιά και πλημμύρα, υποτίθεται ότι συμβαίνει μόνο μετά από 300.000 χρόνια.15 Η αποκατάσταση (κατά τους στωικούς η επιστροφή των άστρων) συμβαίνει μόνο μετά από αυτά τα δύο γεγονότα – δηλαδή την πλημμύρα που ακολουθεί την καταστροφή από τη φωτιά. Διότι τίποτα που έχει καεί δεν μπορεί να ξαναγεννηθεί, εκτός αν η σκληρυμένη τέφρα αναμιχθεί με νερό, για να προκύψει ανανεωμένη η γονιμότητα όλων των αναπαραγωγικών σπερμάτων.
10. Οι σοφοί της αρχαιότητας επινόησαν αυτόν τον γενέθλιο χάρτη του σύμπαντος για να αποτελέσει το πρότυπο για τα γενέθλια ωροσκόπια. Προτίθεμαι να εξηγήσω τη λογική της θείας αυτής αφήγησης».
Μετά τη δηµιουργία του Ωροσκοπίου του Κόσµου, λέει ο Φιρμίκος, το ταξίδι του ανθρώπινου είδους στη Γη συµπίπτει µε την άφιξη της Σελήνης στον Υδροχόο, και ο Κρόνος, σύµφωνα µε τη φύση του, γίνεται ο πρώτος κυβερνήτης στον Χρόνο.
«11. Σωστά τοποθέτησαν οι σοφοί τη Σελήνη έτσι ώστε να σχετίζεται πρώτα με τον Κρόνο, παραδίδοντάς του εκεί την εξουσία του χρόνου. Γιατί στην αρχή το σύμπαν ήταν ασχημάτιστο και ακατέργαστο· οι αμαθείς άνθρωποι μόλις είχαν κάνει τα πρώτα, άγνωστα βήματα προς τον φωτισμό. Αυτή η τραχιά και πρωτόγονη εποχή δόθηκε στον Κρόνο, ώστε η ανθρώπινη ζωή στο ξεκίνημά της να σκληραγωγηθεί/ενδυναμωθεί μέσα στην αγριότητα της απουσίας πολιτισμού.
12. Μετά τον Κρόνο, ο Δίας έλαβε την εξουσία του χρόνου, για να αφεθεί πίσω η τραχύτητα της πρώτης εποχής και να δοθεί στην ανθρωπότητα ένας πιο καλλιεργημένος τρόπος ζωής. Στη συνέχεια, η Σελήνη συνδέθηκε με τον Άρη και του παρέδωσε την κυριαρχία του χρόνου, ώστε η ανθρώπινη ζωή, έχοντας πια μπει στον σωστό δρόμο και έχοντας διδαχθεί τον πολιτισμό, να μπορέσει να μάθει τεχνικές και δεξιότητες.
13. Μετά τον Άρη, η Αφροδίτη έλαβε τον έλεγχο του χρόνου· σε αυτήν την περίοδο η άσκηση στον λόγο και η κατάρτιση στις επιμέρους επιστήμες ενίσχυσαν την εκπαίδευση της ανθρωπότητας. Οι σοφοί θέλησαν αυτή η περίοδος να ανήκει στην Αφροδίτη, ώστε οι άνθρωποι να προστατεύονται από μια θεότητα που χαρίζει χαρά και υγεία.
14. Την τελευταία περίοδο θεώρησαν ότι έπρεπε να τη δώσουν στον Ερμή, με τον οποίο συνδέθηκε τελευταία η Σελήνη. Γιατί το ανθρώπινο γένος είχε πια καθαρθεί από τις άξεστες συνήθειες και είχε μάθει δεξιότητες και επιστήμες. Εμφανίστηκαν διαφορετικοί θεσμοί και έθιμα, μαζί τους όμως παρουσιάστηκαν η ανηθικότητα και το κακό. Οι άνθρωποι επινόησαν και κληροδότησαν άθλια εγκλήματα. Για τον λόγο αυτό θεωρήθηκε ότι αυτή η περίοδος έπρεπε να αποδοθεί στον Ερμή.
15. Έτσι λοιπόν, από τα πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στην ιστορία της ανθρωπότητας, συντάχθηκε ο υποθετικός γενέθλιος χάρτης του σύμπαντος ως αλληγορία. Μας παραδόθηκε ως πρότυπο, για να το ακολουθούμε στα ωροσκόπια των ανθρώπων. Για να μη φανεί ότι παραλείψαμε κάτι, θα εξηγήσουμε πώς μπορεί να αποδειχθεί ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα του σύμπαντος.
16. Έχουμε πει ‒και υπάρχει καθολική συμφωνία επ’ αυτού‒ ότι η αποκατάσταση (βλ. υποσημείωση 15) πραγματοποιείται μέσω της φωτιάς και της πλημμύρας. Η ουσία του ανθρώπινου σώματος στο τέλος της ζωής διαλύεται με παρόμοιο τρόπο· είτε μέσω της φυσικής καύσης από τον πυρετό είτε μέσω της πλημμύρας των χυμών. Έτσι, είτε καίγεται από τη φωτιά είτε διαλύεται από την υπερβολική υγρασία. Οι σοφότεροι γιατροί λένε ότι το φυσικό τέλος του ανθρώπινου σώματος επέρχεται είτε από την υγρασία που καταστρέφει τη θερμότητα του σώματος είτε από την υπερβολική θερμότητα κατά την οποία το αίμα εσωτερικά στεγνώνει και πεθαίνει. Η Δημιουργική Φύση συνέθεσε τον άνθρωπο μιμούμενη με κάθε τρόπο το σύμπαν. Ό,τι διαλύει και αναμορφώνει την ουσία του σύμπαντος, διαλύει και αναδιαμορφώνει τον άνθρωπο».
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Ο Πετόσιρις υπηρέτησε ως αρχιερέας του Θωθ και άλλων αιγυπτιακών θεοτήτων στην Ερμούπολη πριν από την άφιξη των Ελλήνων και την πρώιμη πτολεμαϊκή περίοδο. Η μούμια του Πετόσιρι τοποθετήθηκε σε ξύλινο φέρετρο του οποίου το κάλυμμα κοσμείται με πέντε στήλες από πολύχρωμα γυάλινα ένθετα. Στο κείμενο επάνω στη σαρκόφαγο αναφέρονται το όνομα και οι τίτλοι του Πετόσιρι και ένα απόσπασμα από τη «Βίβλο των Νεκρών», για να βοηθηθεί ο εκλιπών να υπερνικήσει τους κινδύνους του Κάτω Κόσμου, καθώς ταυτίζεται με αυτόν τον τρόπο με τους θεούς.
2. Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για τον Νεχεψώ-Νεκάουμπα. Είναι πιθανό να μην ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Αναφέρεται ως ένας από τους πρώτους βασιλιάδες της 26ης Σαϊτικής Δυναστείας (664-525 π.Χ.) και κυβέρνησε για έξι χρόνια, όπως αναφέρει ο Μανέθων. Ο Μανέθων ήταν Αιγύπτιος ιερέας του Πτολεμαϊκού Βασιλείου που έζησε στις αρχές του τρίτου αιώνα π.Χ., στην αρχή της ελληνιστικής περιόδου. Είναι γνωστός σήμερα ως ο συγγραφέας μιας ιστορίας της Αιγύπτου γραμμένης στα ελληνικά κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πτολεμαίου Α´ Σωτήρος ή του Πτολεμαίου Β´ Φιλάδελφου (285–246 π.Χ.). Κανένα από τα πρωτότυπα κείμενα του Μανέθωνα δεν έχει διασωθεί. Είναι γνωστά μόνο από αποσπάσματα που μεταδόθηκαν από μεταγενέστερους συγγραφείς της κλασικής και ύστερης αρχαιότητας.
3. Ερμής Τρισμέγιστος ήταν το όνομα που χρησιμοποιούσαν κατά την αρχαιότητα οι Έλληνες για τον σεληνιακό θεό των Αιγυπτίων, τον Θωθ, προστάτη και εμπνευστή της αστρολογίας και της αλχημείας, ο οποίος ταυτίσθηκε με τον Ερμή της ελληνικής μυθολογίας. Ονομάσθηκε έτσι από το πλήθος των ανακαλύψεων που αποδίδονταν σ’ αυτόν, όπως αυτές της γλώσσας, του αλφαβήτου, της γεωμετρίας, της αριθμητικής, της αστρονομίας, της ιατρικής, της γυμναστικής, του χορού, της μουσικής, της γλυπτικής και κάθε τέχνης ή επιστήμης ή ακόμα λόγω της τριπλής –όπως πίστευαν– ιδιότητάς του ως φιλοσόφου, ιατρού και βασιλέως. Αποτελούσε το σύμβολο της θείας διάνοιας, «ο ζων λόγος», όπως τον αποκαλούσαν, η ενσαρκωμένη σκέψη. Στον Τρισμέγιστο Ερμή αποδίδονται πολλά ελληνικά συγγράμματα τα οποία γράφτηκαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή και εκπροσωπούσαν το διανοητικό κίνημα του ερμητισμού.
4. Ο Ιμχοτέπ (2655-2600 π.Χ.) ήταν πολυμαθής της Αιγύπτου για τον οποίο υπάρχει βεβαιότητα ότι υπήρξε πραγματικά. Ήταν σοφός, ιατρός, αρχιτέκτονας και κύριος σύμβουλος του φαραώ Djoser. Προσέφερε πολλές υπηρεσίες και γι’ αυτό λατρεύτηκε ως θεός της γνώσης και τιμήθηκε ως ιδρυτής των επιστημών και των τεχνών.
5. Ο Άνουβις (Anpou στα αιγυπτιακά) ταυτίστηκε με τον ψυχοπομπό Ερμή. Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις των αρχαίων Αιγυπτίων, άνοιγε τον δρόμο του άλλου κόσμου για χάρη των νεκρών. Απεικονιζόταν ως μαύρος θως (=τσακάλι) με χοντρή ουρά ή ως μελαψός άνδρας με κεφαλή τσακαλιού ή σκύλου. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώσει στη μητρόπολη της λατρείας του το όνομα Κυνόπολις. Ταυτίζεται με τον σκύλο-φύλακα Κέρβερο της ελληνικής μυθολογίας.
6. Η θεοποίηση του αστέρα Σώθι/Σείριου είναι η Σοπντέτ (Sopdet = αυτή που είναι λαμπερή, γιατί ο Σείριος είναι το πιο λαμπερό αστέρι στον ουρανό). Με την εμφάνιση του Σείριου στον Καρκίνο αρχίζει η ζέστη του καλοκαιριού, κάτι που αναφερόταν ως Sopdu, που σημαίνει «(αυτός που είναι) με τον Sopd». Sopd είναι απλώς το αρσενικό και η ρίζα της λέξης Sopdet. Καθώς η ζέστη άρχιζε μετά την εμφάνιση του Σείριου, θεωρούσαν ότι η Σοπντέτ την «γεννούσε» και έτσι ο Σοπντού ήταν παιδί της. Βλ. Σοπντέτ στη Wikipedia.
7. Το αιγυπτιακό έτος άρχιζε με την ανατολή του αστέρα Σώθι (Σείριου), ενώ το βαβυλωνιακό και το ρωμαϊκό την άνοιξη. Από την εποχή του Ποσειδώνιου, ο Κριός έγινε γενικά αποδεκτός ως το πρώτο ζώδιο του έτους. Ο Εύδοξος είχε τοποθετήσει την εαρινή ισημερία στη μέση του Κριού, ενώ ο Ίππαρχος, στον οποίο αποδίδεται η ανακάλυψη της μετάπτωσης των ισημεριών, στην αρχή του Κριού. Ο Πτολεμαίος διέκρινε τον πραγματικό από τον μυθικό ζωδιακό κύκλο και διατήρησε την αρχή του έτους στον Κριό.
8. Στο Γενέθλιο Ωροσκόπιο του Κόσμου ο Ερμής απέχει ένα ζώδιο (30 μοίρες) από τον Ήλιο και η Αφροδίτη δύο ζώδια (60 μοίρες), δηλαδή περίπου όσο είναι η μέγιστη πραγματική τους απόσταση. Ο Ερμής δεν απομακρύνεται περισσότερο από 28 μοίρες και η Αφροδίτη περισσότερο από 48 μοίρες από τον Ήλιο.
9. Μυριογένεσις (Ιατρομαθηματικά). Eρμητική πραγματεία του Ασκληπιού που εξετάζει την αστρολογική ιατρική, εστιάζοντας στις ιατρικές επιπτώσεις της θεωρίας της αντιστοιχίας μεταξύ του ανθρώπινου μικρόκοσμου και του συμπαντικού μακρόκοσμου.
10. Η λέξη «ειμαρμένη» είναι ουσιαστικοποιημένη μετοχή παρακειμένου του ρήματος «μείρομαι» (παρακείμενος: είμαρμαι) και στην κυριολεξία σημαίνει μερίδιο, πώς δηλαδή κατανέμονται οι μοίρες του ωροσκοπίου ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, καθορίζοντας την τύχη του.
11. Ο Παύλος ο Αλεξανδρεύς στα Εισαγωγικά του (Εισαγωγική Πραγματεία για την Αστρολογία, 378 μ.Χ.) αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι η Γέννηση του Κόσμου έλαβε χώρα την 11η ώρα της νύχτας, άρα είναι νυχτερινό ωροσκόπιο, με τον Ήλιο να βρίσκεται κάτω από τη Γη.
Ως ένα από τα σημαντικότερα αστρολογικά κείμενα, τα Εισαγωγικά του Παύλου, παρέχουν μια περιεκτική επισκόπηση των αστρολογικών τεχνικών που επικρατούσαν κατά την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το κείμενο καλύπτει ποικίλες πτυχές της αστρολογίας, όπως η σημασία των πλανητών και των ζωδιακών σημείων, η κατάρτιση γενέθλιων ωροσκοπίων, καθώς και τεχνικές πρόγνωσης μελλοντικών γεγονότων. Αποτελεί μια σύνθεση βαβυλωνιακών, ελληνικών και αιγυπτιακών αστρολογικών παραδόσεων.
Ο Παύλος χρησιμοποιούσε γενέθλιους χάρτες, οι οποίοι αποτυπώνουν τις θέσεις των ουρανίων σωμάτων κατά τη στιγμή της γέννησης, προκειμένου να κατανοήσει τον χαρακτήρα, τις δυνατότητες και την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου. Περιγράφει τεχνικές ερμηνείας των πλανητικών θέσεων, των όψεων και των διελεύσεων, καθώς και μεθόδους πρόγνωσης γεγονότων.
Στο σύστημα του Παύλου, οι γήινοι οίκοι δεν αποτελούν ξεχωριστή δωδεκαπλή διαίρεση του ωροσκοπίου, αλλά ταυτίζονται με τα ίδια τα ζώδια (ουράνιοι οίκοι), όπως υπολογίζονται από τον Ωροσκόπο.
Το έργο του Παύλου Αλεξανδρέως είναι σημαντικό για πολλούς λόγους: αποτελεί βασική πηγή για την κατανόηση της αστρολογίας, όπως εφαρμοζόταν κατά την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, διασώζοντας τεχνικές και γνώσεις παλαιότερων παραδόσεων. Επιπλέον, άσκησε επιρροή σε μεταγενέστερους σχολιαστές και αστρολόγους, συμβάλλοντας στην εξέλιξη της αστρολογικής θεωρίας και πρακτικής.
12. Iamblichus, On the tetrad, The theology of Arithmetic (Τα Θεολογούμενα της Αριθμητικής), μετάφρ. Robin Waterfield, Phanes Press, σελ. 55.
13. Στη φιλοσοφική προσέγγιση –και μόνον– οι ουράνιοι οίκοι, δηλαδή τα ζώδια, ταυτίζονται με τους γήινους οίκους. Το ίδιο ισχύει και για τα ωροσκόπια που αφορούν την υγεία αλλά και την περιγραφή της εμφάνισης και του σώματος ενός ανθρώπου. Σε καμιά άλλη περίπτωση δεν ισχύει η ταύτιση αυτή.
14. ΓΕΝΕΣΙΣ, κεφ. 1. (14) Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτωσαν φωστῆρες ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ εἰς φαῦσιν ἐπὶ τῆς γῆς, τοῦ διαχωρίζειν ἀνὰ μέσον τῆς ἡμέρας καὶ ἀνὰ μέσον τῆς νυκτός· καὶ ἔστωσαν εἰς σημεῖα καὶ εἰς καιροὺς καὶ εἰς ἡμέρας καὶ εἰς ἐνιαυτούς· (15) καὶ ἔστωσαν εἰς φαῦσιν ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ ἐγένετο οὕτως. (16) καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τοὺς δύο φωστῆρας τοὺς μεγάλους, τὸν φωστῆρα τὸν μέγαν εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας καὶ τὸν φωστῆρα τὸν ἐλάσσω εἰς ἀρχὰς τῆς νυκτός, καὶ τοὺς ἀστέρας. (17) καὶ ἔθετο αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς (18) καὶ ἄρχειν τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυκτὸς καὶ διαχωρίζειν ἀνὰ μέσον τοῦ φωτὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σκότους. καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλόν. (19) καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα τετάρτη.
15. Ο «Μεγάλος Κύκλος» είναι μια έννοια που αναφέρεται συχνά στην αρχαιότητα, ιδιαίτερα από τους στωικούς. Συνήθως σημαίνει τον χρόνο κατά τον οποίο όλοι οι πλανήτες θα επιστρέψουν στις αρχικές τους θέσεις. Η επάνοδος αυτή θα συνοδεύεται από την καταστροφή και την ανανέωση του σύμπαντος. Ο Πλάτων στον Τίμαιο έχει τον Δημιουργό (Δημιουργό του Κόσμου) να θέτει σε κίνηση τη μηχανή των ουρανίων σωμάτων για πρώτη φορά, λέγοντας ότι ο τέλειος αριθμός είναι αυτός κατά τον οποίο και οι οκτώ περιστροφές των σφαιρών θα έχουν ολοκληρωθεί. Υπήρχαν πολλές εκτιμήσεις για τη διάρκεια του Μεγάλου Κύκλου. Ο αριθμός 1.461 του Φιρμίκου είναι ο αριθμός του «σωθικού έτους» στην Αίγυπτο, που ξεκινούσε από την ανατολή του άστρου Σώθις (Σείριος) περίπου στο τέλος Ιουλίου, στην αρχή του αιγυπτιακού έτους. Το σωθικό ή αιγυπτιακό έτος διαρκούσε 365 ημέρες, δηλαδή ήταν κατά ένα τέταρτο της ημέρας μικρότερο από το ηλιακό έτος. Σε βάθος ετών, αυτό το κατά ένα τέταρτο της ημέρας έλλειμμα αναστάτωνε ολόκληρο τον υπολογισμό μέχρι να συμπληρωθεί μέσα σε 4 χρόνια μία ολόκληρη ημέρα και να επανέλθει η αρχή του σωθικού έτους στο ίδιο σημείο με το ηλιακό μετά από 1.460 χρόνια (δηλαδή 4 x 365 = 1.460).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μεταξύ άλλων:
– Διάφορα κείμενα του Robert Zoller, μεταξύ των οποίων κείμενα για τη διδασκαλία της μεσαιωνικής αστρολογίας.
– Ancient Astrology, Theory and Practice, Firmicus Maternus, Matheseos Libri VIII, μτφρ. Jean Rhys Bram, 1975, Νέα Υόρκη.
– Chris Brennan W., Hellenistic Astrology. The Study of Fate and Fortune, Amor Fati Publications, 2017.
– Joy Usher, A Tiny Universe. Astrology and The Thema Mundi Chart, 2018.